Είναι γνωστό ότι η κατανάλωση αλκοόλ αυξήθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19. Μια νέα μελέτη, που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο έγκριτο διεθνές επιστημονικό περιοδικό JAMA, διερεύνησε εάν και οι θάνατοι που σχετίζονται με το αλκοόλ αυξήθηκαν επίσης. Δεδομένα θνησιμότητας στις ΗΠΑ από το Εθνικό Κέντρο Στατιστικών Υγείας (National Center for Health Statistics) αξιολογήθηκαν για την εκτίμηση θανάτων που σχετίζονται με το αλκοόλ μεταξύ όλων των ατόμων 16 ετών και άνω, για τα έτη 2019 και 2020.
Ο αριθμός θανάτων που οφείλονται στο αλκοόλ αυξήθηκε μεταξύ 2019 και 2020 (από 78.927 σε 99.017, σχετική αλλαγή 25,5%). Συγκριτικά, οι θάνατοι από όλες τις αιτίες είχαν μικρότερες σχετικές αυξήσεις (από 2.823.460 σε 3.353.547, 18,8%). Οι θάνατοι που σχετίζονται με το αλκοόλ αντιπροσώπευαν το 2,8% όλων των θανάτων το 2019 και το 3% κατά το 2020. Τα ποσοστά αυξήθηκαν για όλες τις ηλικιακές ομάδες, με τις μεγαλύτερες σχετικές αυξήσεις να σημειώνονται για άτομα ηλικίας 35 ως 44 ετών (39,7%) και 25 έως 34 ετών (37%). Οι σχετικές αυξήσεις στα ποσοστά ήταν παρόμοιες για τις γυναίκες (27,3%) και τους άνδρες (25,1%).
Ο αριθμός των θανάτων με υποκείμενη αιτία ηπατικές ασθένειες που σχετίζονται με το αλκοόλ αυξήθηκε από 24.106 σε 29.504 (22,4%), ενώ ο αριθμός θανάτων με υποκείμενη αιτία ψυχικές και συμπεριφορικές διαταραχές που σχετίζονται με το αλκοόλ αυξήθηκε από 11.261 σε 15.211 (35,1%). Οι θάνατοι από υπερβολική δόση οπιοειδών που ενέχουν το αλκοόλ ως αιτία αυξήθηκαν από 8.503 σε 11.969 (40,8%). Οι θάνατοι στους οποίους το αλκοόλ συνέβαλε σε υπερβολικές δόσεις ειδικά συνθετικών οπιοειδών εκτός της μεθαδόνης (π.χ. φαιντανύλη) αυξήθηκαν από 6.302 σε 10.032 (59,2%).
Μια έρευνα σχετικά με το πώς τα ανθρώπινα νευρικά κύτταρα διαφέρουν από τα ζωικά κύτταρα παρείχε στους ερευνητές του Κέντρου Προηγμένων Μελετών Πόνου (CAPS) του Πανεπιστημίου του Τέξας στο Ντάλας σημαντικά στοιχεία για την αναζήτηση αποτελεσματικότερων θεραπειών για τον χρόνιο πόνο.
Ο Dr. Ashbel Smith, καθηγητής Νευροεπιστήμης στη Σχολή Επιστημών Συμπεριφοράς και Εγκεφάλου (BBS) και διευθυντής του CAPS, ηγείται μιας ομάδας που αναλύει τον τρόπο με τον οποίο προκαλείται ο πόνος από τους νοσηροποιητές –τα νευρικά κύτταρα που αντιλαμβάνονται τον πόνο– στους νευρώνες των ανθρώπινων ραχιαίων γαγγλίων (DRG). Η μελέτη, που παρουσιάζεται στο επιστημονικό περιοδικό Translational Medicine, καταγράφει το πλήρες φάσμα των αλυσίδων του αγγελιαφόρου RNA (mRNA) – μια ομαδοποίηση που ονομάζεται μεταγραφόγραμμα, που παράγεται σε αυτά τα κύτταρα.
Επειδή το mRNA είναι ένα μονόκλωνο αντίγραφο ενός γονιδίου που μπορεί να μεταφραστεί σε πρωτεΐνη, τα ευρήματα παρέχουν στους νευροεπιστήμονες μια πολύ καλύτερη κατανόηση των γονιδίων που εκφράζονται στους νευρώνες DRG.
Προηγούμενες έρευνες της Shiers έδειξαν σε γενικές γραμμές ότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των νοσηροϋποδοχέων στα ποντίκια και στους ανθρώπους. Η εργασία αυτή εξηγούσε γιατί οι προτεινόμενες θεραπείες πόνου που πετυχαίνουν στα ποντίκια αποτυγχάνουν στους ανθρώπους.
Μια ολόκληρη σειρά από νοσηροποιητές που πολλοί άνθρωποι μελετούν σε ποντίκια, απλά δεν υπάρχουν στον άνθρωπο. Υπάρχουν υπότυποι στους ανθρώπους που δεν υπάρχουν ούτε στα πρωτεύοντα θηλαστικά.
Για να σκιαγραφήσει το προφίλ όλης της γονιδιακής δραστηριότητας σε ένα δείγμα ιστού DRG, η ερευνητική ομάδα χρησιμοποίησε μια προηγμένη τεχνική που ονομάζεται χωρική μεταγραφομική, η οποία έχει βελτιωμένες δυνατότητες σε σύγκριση με την αλληλουχία RNA ενός κυττάρου.
Η χωρική μεταγραφομική επιτρέπει να ξεπεράσουν το μεγάλο μέγεθος αυτών των νευρώνων και να δουν με αρκετή βεβαιότητα πού και πώς εκφράζεται ένα γονίδιο στους ανθρώπινους νοσηροποιητές.
Περιγράφοντας τους τύπους νευρώνων που υπάρχουν στο ανθρώπινο DRG και περιγράφοντας λεπτομερώς την έκφραση των γονιδίων τους, η ομάδα διαμορφώνει μια πολύ καλύτερη εικόνα για το ποιες είναι οι φυσιολογικές λειτουργίες για κάθε γονίδιο, δήλωσε ο Price.
«Με αυτήν τη γνώση, όχι μόνο μπορεί ο καθένας να χρησιμοποιήσει τα δεδομένα μας για να αναζητήσει φαρμακευτικούς στόχους που δεν θα μπορούσε να αναζητήσει πριν, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις δεν χρειάζεται να χρησιμοποιήσουμε καθόλου τα ποντίκια. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις ανθρώπινες πληροφορίες», δήλωσε.
Ερευνητές από το Ινστιτούτο Προηγμένης Τεχνολογίας Shenzhen (SIAT) της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Wenzhou και το Πανεπιστήμιο του Aberdeen, διαπίστωσαν ότι η θερμοκρασία του σώματος ασκεί μεγαλύτερη επίδραση στη διάρκεια της ζωής από ό,τι ο μεταβολικός ρυθμός.
Πιθανότατα έχετε ακούσει τη φράση «ζήσε γρήγορα, πέθανε νέος». Προέρχεται από την παρατήρηση ότι οι άνθρωποι με γρήγορο και ριψοκίνδυνο τρόπο ζωής συχνά παθαίνουν ατυχήματα και πεθαίνουν πρόωρα. Στη Βιολογία όμως έχει μάλλον διαφορετική προέλευση. Προέρχεται από την παρατήρηση ότι τα ζώα με υψηλό μεταβολικό ρυθμό («ζουν γρήγορα») τείνουν να πεθαίνουν νωρίτερα από εκείνα με αργό μεταβολισμό.
Ένα πρόβλημα με την επεξεργασία της επίδρασης του μεταβολισμού στη διάρκεια ζωής είναι ότι ο μεταβολισμός συνδέεται συχνά με τις αλλαγές στη θερμοκρασία του σώματος. Γενικά, οι χαμηλοί μεταβολικοί ρυθμοί συνδέονται με τη χαμηλή θερμοκρασία του σώματος. Έτσι, όταν τα ποντίκια υπό θερμιδικό περιορισμό ζουν περισσότερο, δεν είναι σαφές ότι η παρατεταμένη διάρκεια της ζωής τους συνδέεται με τον χαμηλό μεταβολισμό τους ή τη χαμηλότερη θερμοκρασία του σώματός τους.
Σε αυτήν τη μελέτη, στην προσπάθειά τους να προσδιορίσουν ποιος παράγοντας είναι πιο σημαντικός, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μια ασυνήθιστη μέθοδο όπου ο μεταβολικός ρυθμός και η θερμοκρασία του σώματος κινούνται προς αντίθετες κατευθύνσεις.
Όταν τα ποντίκια και τα χάμστερ εκτίθενται σε υψηλές θερμοκρασίες, στην κορυφή της θερμοουδέτερης ζώνης τους ο μεταβολισμός τους πέφτει, ενώ η θερμοκρασία του σώματός τους ανεβαίνει. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η έκθεση των τρωκτικών σε αυτές τις συνθήκες μείωσε τη διάρκεια της ζωής τους. Ο χαμηλότερος μεταβολισμός δεν επιμήκυνε τη ζωή τους· οι υψηλότερες θερμοκρασίες τη συντόμευαν.
Με βάση αυτά τα αποτελέσματα, η θερμοκρασία του σώματος φαίνεται να είναι πολύ πιο σημαντικός μεσολαβητής της διάρκειας ζωής από ό,τι ο μεταβολικός ρυθμός. Για τον λόγο αυτό ίσως θα πρέπει να αλλάξουμε το ρητό από «ζήσε γρήγορα, πέθανε νέος» σε «ζήσε κρύα, πέθανε γέρος». Τα ευρήματα δημοσιεύθηκαν στο Nature Metabolism.
Μια νέα καινοτόμος θεραπεία μειώνει την επιβλαβή πλάκα στις αρτηρίες και αλλάζει τη σύνθεσή της, ώστε να είναι λιγότερο πιθανό να σπάσει και να προκαλέσει καρδιακή προσβολή, σύμφωνα με την κλινική δοκιμή του Victorian Heart Institute (VHI) στο Πανεπιστήμιο Monash στην Αμερική.
Η μελέτη HUYGENS αντιμετώπισε ασθενείς υψηλού κινδύνου για διάστημα 12 μηνών και ήταν επιτυχής με διάφορους τρόπους, συνδυάζοντας τις ευρέως χρησιμοποιούμενες στατίνες μαζί με ένα φάρμακο για τη μείωση της χοληστερόλης που ονομάζεται Evolocumab, το οποίο είναι ήδη διαθέσιμο στους ασθενείς.
Χρησιμοποιώντας μια νέα μέθοδο απεικόνισης, οι ερευνητές μπόρεσαν να εντοπίσουν μια αλλαγή στη βιολογία ή στη σύνθεση της επιβλαβούς πλάκας στις αρτηρίες μετά τη θεραπεία, όχι μόνο μειώνοντας το μέγεθός της αλλά και αλλάζοντάς την από θερμή σε ψυχρή, καθιστώντας την ουσιαστικά ουλώδη ιστό και σταθερή. Ο βαθμός στον οποίο αυτό ήταν επιτυχές σχετιζόταν επίσης άμεσα με το πόσο μειώθηκε η κακή χοληστερόλη του ασθενούς.
Η μείωση της χοληστερόλης είναι μια σημαντική στρατηγική, που συμβάλλει στον μετριασμό των παραγόντων κινδύνου, αλλά η νέα θεραπεία ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματική στη μείωση του λόγου χοληστερόλης σε 0,7 mmol/L, που είναι χαμηλότερος από τις τρέχουσες κλινικές κατευθυντήριες γραμμές για λιγότερο ή ίσο με 1,8 mmol/L που προτείνονται σε πρώτη φάση.
Ο καθηγητής Stephen Nicholls, διευθυντής του Victorian Heart Institute του Πανεπιστημίου Monash και επικεφαλής της δοκιμής HUYGENS, λέει ότι η δοκιμή επισημαίνει στους κλινικούς γιατρούς ότι πρέπει να εργαστούν όσο πιο σκληρά μπορούν για να μειώσουν τη χοληστερόλη όσο το δυνατόν χαμηλότερα και να τη διατηρήσουν σ’ αυτό το σημείο.
Η μελέτη δημοσιεύεται τώρα στο Journal of the American College of Cardiology: Cardiovascular Imaging.
Συχνά προτρέπουν τις γυναίκες που είναι παχύσαρκες και αγωνίζονται να μείνουν έγκυοι να χάσουν βάρος, ωστόσο μια νέα μελέτη δεν διαπιστώνει οφέλη για τη γονιμότητα από την απώλεια βάρους. Μια τυχαιοποιημένη μελέτη του Κέντρου Έρευνας στην Αναπαραγωγή της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια σε 379 γυναίκες με παχυσαρκία και ανεξήγητη υπογονιμότητα, διαπίστωσε ότι η απώλεια βάρους δεν αύξησε τις πιθανότητες εγκυμοσύνης, σε αντίθεση με την απλή αύξηση της σωματικής δραστηριότητας χωρίς την απώλεια σωματικού βάρους.
Η μελέτη FIT-PLESE, που διεξήχθη σε εννέα ακαδημαϊκά ιατρικά κέντρα σε όλη τη χώρα, χώρισε τις συμμετέχουσες σε δύο ομάδες. Οι μισές γυναίκες έκαναν εντατική δίαιτα χρησιμοποιώντας υποκατάστατα γεύματος, φάρμακα και αυξημένη σωματική δραστηριότητα. Οι άλλες μισές απλώς αύξησαν τη σωματική τους δραστηριότητα, χωρίς να προσπαθήσουν να χάσουν βάρος. Τελικά, δεν υπήρξαν σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο ομάδων όσον αφορά τη συχνότητα των υγιών γεννήσεων.
Συνολικά, 23 από τις 188 γυναίκες που ολοκλήρωσαν το εντατικό πρόγραμμα απώλειας βάρους 16 εβδομάδων κατέληξαν να γεννήσουν – από τις 191 που ολοκλήρωσαν το πρόγραμμα μόνο με άσκηση, 29 γέννησαν. Ωστόσο, το εντατικό πρόγραμμα δίαιτας προσέφερε οφέλη για την υγεία των γυναικών που το ολοκλήρωσαν. Εκτός από την απώλεια κιλών, είδαν σημαντική μείωση στο μεταβολικό σύνδρομο, ένα σύμπλεγμα καταστάσεων που αυξάνει τον κίνδυνο για σοβαρά προβλήματα υγείας, όπως ο διαβήτης, το εγκεφαλικό επεισόδιο και οι καρδιακές παθήσεις.
Με βάση τα ευρήματά τους, οι ερευνητές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι το πρόγραμμα απώλειας βάρους δεν έκανε τις γυναίκες πιο γόνιμες ούτε βελτίωσε τα αποτελέσματα των γεννήσεων σε σύγκριση με την απλή άσκηση. Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό PLOS Medicine.
Οι ψωριασικές πλάκες μπορεί να κυμαίνονται από μερικά σημεία απολέπισης που μοιάζουν με πιτυρίδα έως μεγάλες επιφάνειες με εξανθήματα που καλύπτουν μεγάλες περιοχές. Αν και τα σημεία και τα συμπτώματα της ψωρίασης διαφέρουν από άτομο σε άτομο, οι τύποι της ψωρίασης συνήθως αναγνωρίζονται από την εμφάνισή τους.
Η ψωρίαση είναι μια νόσος που επηρεάζει αρνητικά την πλειονότητα των ασθενών που πάσχουν από αυτή, γιατί έχει σημαντικό αντίκτυπο στην καθημερινότητά τους και στην ποιότητα ζωής τους. Συγκεκριμένα, τρία στα τέσσερα άτομα που έχουν διαγνωστεί με ψωρίαση, αναφέρουν ότι η νόσος επιδρά αρνητικά στην αποδοτικότητα της εργασίας τους και στις κοινωνικές τους συναναστροφές.
Ένας από τους βασικούς παράγοντες που επιβαρύνουν την ψυχολογία και τη διάθεση των ασθενών που πάσχουν από ψωρίαση, σχετίζεται με τις εξάρσεις και τις υφέσεις της νόσου, που είναι συνήθως απρόβλεπτες και μπορούν να διαταράξουν ανά πάσα στιγμή τη ζωή του ασθενούς και την αλληλεπίδρασή του με τους άλλους.
Ο πρόεδρος της Ελληνικής Δερματολογικής και Αφροδισιολογικής Εταιρείας, Δημήτρης Ρηγόπουλος, είχε δηλώσει ότι «έρευνες σε ασθενείς δείχνουν ότι το 94% δυσκολεύονται στην καθημερινότητά τους και το 88% νιώθουν ότι επιβαρύνεται ουσιαστικά η ψυχολογία τους, με μείωση της αυτοπεποίθησής τους, αρνητική επίδραση στις σχέσεις τους και σε αρκετές περιπτώσεις στην παραγωγικότητά τους, με αποτέλεσμα να εγκαταλείπουν τη θεραπεία».
Άτομα με ψωρίαση, και ειδικά όσα εμφανίζουν πιο σοβαρά συμπτώματα, διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης και άλλων σοβαρών συσχετιζόμενων νόσων, όπως καρδιακά νοσήματα, και μεταβολικά νοσήματα (συνδυασμός διαβήτη, υψηλής αρτηριακής πίεσης και παχυσαρκίας).
Επιδημιολογία
Υπολογίζεται ότι περίπου 125 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως ζουν με ψωρίαση, και σε αυτά συμπεριλαμβάνονται περίπου 14 εκατομμύρια Ευρωπαίοι πολίτες.
Η ψωρίαση εμφανίζεται σε όλες τις χώρες του κόσμου και επηρεάζει άνδρες και γυναίκες όλων των ηλικιών, ανεξαρτήτως εθνικής καταγωγής. Τα δημοσιευμένα στοιχεία που αναφέρονται στον επιπολασμό της νόσου στις χώρες, ποικίλλουν μεταξύ 0,09% και 11,4%. Στις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες, ο επιπολασμός της νόσου κυμαίνεται μεταξύ 1,5% και 5%.
Στην Ελλάδα, η ψωρίαση φαίνεται να προσβάλλει περίπου το 2% των Ελλήνων, με το 80% από αυτούς να πάσχει από ήπια – μέτρια ψωρίαση.
Σχετικά με την επιδημιολογία και τον επιπολασμό της νόσου μεταξύ των διαφόρων χωρών, δημοσιεύτηκε μια σημαντική μελέτη στο BMJ το 2020 (BMJ 2020;369:m1590) με τίτλο «National, regional, and worldwide epidemiology of psoriasis». Στη μελέτη οι συγγραφείς πραγματοποίησαν μια συστηματική ανασκόπηση των επιπτώσεων και του επιπολασμού της νόσου, που περιλάμβανε πολλά βήματα, ανάμεσα στα οποία η αναγνώριση και εξαγωγή δεδομένων, η στατιστική ανάλυση για τη δημιουργία εκτιμήσεων του παγκόσμιου, περιφερειακού και ειδικού επιπολασμού της ψωρίασης σε κάθε χώρα και η περιγραφική περίληψη των δεδομένων επίπτωσης της νόσου (για περισσότερες πληροφορίες: doi: 10.1136/bmj.m1590).
Συμπτωματολογία
Η ψωρίαση συνήθως προκαλεί κηλίδες του δέρματος που είναι ξηρές, κόκκινες και καλυμμένες με αργυρόχροα λέπια. Μερικοί άνθρωποι αισθάνονται ότι η ψωρίαση τους προκαλεί φαγούρα ή πόνο.
Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι ψωρίασης. Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν μόνο μία μορφή της νόσου κάθε φορά, αν και δύο διαφορετικοί τύποι ψωρίασης μπορούν να εμφανιστούν μαζί. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι μια μορφή της νόσου μπορεί να μεταπέσει σε άλλη ή να γίνει πιο σοβαρή.
Οι περισσότερες περιπτώσεις ψωρίασης περνούν μέσα από κύκλους, προκαλώντας προβλήματα για μερικές εβδομάδες ή μήνες προτού υποχωρήσουν ή σταματήσουν.
Ποια είναι τα συμπτώματα;
Αν και τα συμπτώματα ανάμεσα σε διαφορετικούς ασθενείς ποικίλλουν, τα συνήθη συμπτώματα της ψωρίασης κατά πλάκας, που είναι και η πλέον συχνή μορφή της νόσου, είναι τα ακόλουθα:
ερυθρές κηλίδες στο δέρμα που καλύπτονται από αργυρόχρωμες φολίδες
ξηρό, σκασμένο δέρμα που μπορεί να αιμορραγεί
κνησμός, αίσθημα καύσου ή ευαισθησία.
Η έγκαιρη διάγνωση της νόσου από τον γιατρό της πρωτοβάθμιας φροντίδας και η παραπομπή του ασθενούς στον ειδικό γιατρό, αποτελεί, όπως και για κάθε άλλη πάθηση, το πρώτο και σημαντικότερο βήμα για την αντιμετώπιση της νόσου.
Είναι σημαντικό να λαμβάνει υπόψη του ο γιατρός της πρωτοβάθμιας φροντίδας ότι η φλεγμονή εκδηλώνεται κυρίως στο δέρμα, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις επηρεάζει και τις αρθρώσεις (ψωριασική αρθρίτιδα).
Συνήθεις τύποι ψωρίασης
Η ψωρίαση εμφανίζεται με διάφορες μορφές, που δεν είναι όμως σταθερές καθ’ όλην τη διάρκεια της νόσου. Επιπλέον, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι ανάλογα με το πού εντοπίζεται η νόσος, διακρίνονται οι ακόλουθες μορφές:
Ψωρίαση του τριχωτού
Ψωριασική ονυχία
Ψωρίαση παλαμών-πελμάτων
Ψωρίαση των γεννητικών οργάνων και των βλεννογόνων.
Οι κύριες και συνηθέστερες μορφές της νόσου είναι οι ακόλουθες:
Κοινή κατά πλάκας ψωρίαση (ψωρίαση vulgaris)
Αποτελεί την πλέον συνηθισμένη μορφή της νόσου, τα περιστατικά της οποίας αντιπροσωπεύουν περίπου το 80 έως 90% των περιπτώσεων. Χαρακτηρίζεται από ερυθηματώδεις πλάκες καλυμμένες με στερεά αργυρόχροα λέπια. Οι βλάβες εντοπίζονται κυρίως σε αγκώνες, γόνατα, κνήμες, στην οσφυϊκή χώρα, καθώς και στο τριχωτό της κεφαλής, αλλά μπορούν να εμφανιστούν σε οποιοδήποτε μέρος του σώματος. Οι βλάβες αυτές μπορεί να προκαλούν ήπιο κνησμό ή πόνο, ή και τα δύο. Σε σοβαρές περιπτώσεις, το δέρμα γύρω από τις αρθρώσεις μπορεί να διαρρηγνύεται και να αιμορραγεί.
Φλυκταινώδης ψωρίαση (Pustular psoriasis)
Πρόκειται για μια σπάνια μορφή της νόσου, που εμφανίζεται σε ποσοστό μικρότερο του 5% και χαρακτηρίζεται από τον σχηματισμό φλυκταινών, λόγω συνάθροισης πολυμορφοπύρηνων στην επιδερμίδα. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι διαφορετικοί τύποι φλυκταινώδους ψωρίασης επηρεάζουν διαφορετικά μέρη του σώματος. Διακρίνεται στην εντοπισμένη (παλαμών, πελμάτων) και στη γενικευμένη φλυκταινώδη ψωρίαση (Von Zumbusch). Η γενικευμένη φλυκταινώδης ψωρίαση ή von Zumbusch ψωρίαση χαρακτηρίζεται από φλύκταινες που αναπτύσσονται πολύ γρήγορα σε μια ευρεία περιοχή του δέρματος. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι το πύον που προκαλείται από λευκά αιμοσφαίρια, δεν αποτελεί ένδειξη μόλυνσης. Οι φλύκταινες μπορεί να επανεμφανίζονται σε κύκλους, κάθε λίγες ημέρες ή εβδομάδες. Κατά την έναρξη αυτών των κύκλων, η ψωρίαση von Zumbusch μπορεί να προκαλέσει πυρετό, ρίγη, απώλεια βάρους και κόπωση.
Σταγονοειδής ψωρίαση (guttate psoriasis)
Η σταγονοειδής ψωρίαση χαρακτηρίζεται από πολλαπλές διάσπαρτες μικρές (μικρότερες του 1cm) ρόδινες σταγονοειδείς βλατίδες και πλάκες, που εμφανίζονται στο στήθος, στα χέρια, στα πόδια και στο τριχωτό της κεφαλής. Γενικά, οι βλατίδες και πλάκες της σταγονοειδούς ψωρίασης έχουν γενικευμένη κατανομή και αφήνουν συνήθως ελεύθερες τις παλάμες και τα πέλματα.
Η νόσος απαντάται σε ποσοστό μικρότερο του 10% των περιπτώσεων και είναι συχνότερη στα παιδιά και στους νεαρούς ενήλικες. Συνήθως, εμφανίζεται μετά από μια οξεία στρεπτοκοκκική λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού. Υπάρχουν αυξημένες πιθανότητες η σταγονοειδής ψωρίαση να εξαφανιστεί εντελώς μετά από μερικές εβδομάδες, αλλά μερικοί ασθενείς στη συνέχεια μπορεί να αναπτύξουν ψωρίαση κατά πλάκας.
Ερυθροδερμική ψωρίαση ή ψωριασική ερυθροδερμία
Η ερυθροδερμική ψωρίαση αποτελεί μια ακόμη σπανιότερη μορφή της νόσου, με ποσοστό εμφάνισης μικρότερο του 2% των περιστατικών. Αυτή η μορφή ψωρίασης επηρεάζει σχεδόν όλο το δέρμα του σώματος και χαρακτηρίζεται από καθολική φλεγμονή, ερυθρότητα και ποικίλου βαθμού απολέπιση. Αυτή μπορεί να προκαλέσει έντονο κνησμό ή κάψιμο, ενώ μπορεί να συνοδεύεται και από συμπτώματα όπως πυρετός, ρίγος, κακουχία κ.λπ. Είναι η πιο σοβαρή μορφή της νόσου.
Η ερυθροδερμική ψωρίαση μπορεί να προκαλέσει την απώλεια πρωτεϊνών και υγρών από το σώμα, οδηγώντας σε περαιτέρω προβλήματα όπως μόλυνση, αφυδάτωση, καρδιακή ανεπάρκεια, υποθερμία και υποσιτισμό.
Ανάστροφη ψωρίαση (Inverse psoriasis)
Αυτή η μορφή ψωρίασης επηρεάζει τις πτυχές (γι’ αυτό καλείται και ψωρίαση των πτυχών), όπως οι μασχάλες, η βουβωνική χώρα, ανάμεσα στους γλουτούς, κάτω από το στήθος ή γύρω από τα γεννητικά όργανα. Είναι λιγότερο συχνός τύπος και εμφανίζεται με τη μορφή μεγάλων έντονων λείων κόκκινων κηλίδων γύρω από τις πτυχές του δέρματος σε ορισμένες ή σε όλες αυτές τις περιοχές. Μπορεί να επιδεινωθεί από τον ιδρώτα και την τριβή του δέρματος, εξαιτίας των σημείων στα οποία εμφανίζεται, και μπορεί να προκαλέσει σκάσιμο του δέρματος και ρωγμές. Είναι ιδιαίτερα ενοχλητική όταν ο καιρός είναι ζεστός.
Acropustulosis – φλυκταίνωση των άκρων
Αυτή η μορφή ψωρίασης εμφανίζεται κυρίως σε παιδιά ηλικίας 2-3 ετών και προκαλεί την εμφάνιση φλυκταινών στα δάχτυλα των χεριών και των ποδιών και μπορεί να εκδηλωθεί αρκετές φορές για μια περίοδο μηνών. Τυπικά, το βρέφος αναπτύσσει μικρές επίπεδες ερυθηματώδεις περιοχές στις παλάμες και τα πέλματα, που εξελίσσονται σε μικροσκοπικές φουσκάλες και στη συνέχεια φλύκταινες, οι οποίες εμφανίζονται σε συστάδες που ονομάζονται καλλιέργειες, γίνονται λιγότερο συχνές με την πάροδο του χρόνου και συνήθως εξαφανίζονται μέχρι την ηλικία των 3 ετών. Η νόσος δεν φέρει μαζί της άλλες επιπλοκές ή μακροχρόνια προβλήματα υγείας και η έναρξή της μπορεί να συμβεί μετά από μια μόλυνση ή τραυματισμό.
Παράμετροι που επηρεάζουν την εμφάνιση και πορεία της νόσου
Η ψωρίαση είναι μια πολυπαραγοντική νόσος, η εμφάνιση της οποίας οφείλεται σε έναν συνδυασμό γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων που οδηγούν σε δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και χρόνια φλεγμονή. Η φλεγμονή εκδηλώνεται κυρίως στο δέρμα (σε κάποιες περιπτώσεις επηρεάζει και τις αρθρώσεις – ψωριασική αρθρίτιδα), μέσω της αύξησης του ρυθμού πολλαπλασιασμού και ατελούς ωρίμασης των κερατινοκυττάρων στην επιδερμίδα, καθώς και υπερπλασία των τριχοειδών και φλεγμονώδη διήθηση στο χόριο. Τα πιο συχνά σημεία που εμφανίζεται η νόσος, όπως αναφέραμε και παραπάνω, είναι οι αγκώνες, το τριχωτό της κεφαλής και η περιοχή της μέσης.
Οι μη-γενετικοί παράγοντες κινδύνου που συμβάλλουν στην εμφάνιση της νόσου, είναι οι παράγοντες που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής και διατροφής. Οι παράγοντες αυτοί επιδρούν σε ένα άτομο με κληρονομική προδιάθεση και πυροδοτούν την έναρξη της νόσου. Τέτοιοι παράγοντες είναι:
Οι λοιμώξεις
Το στρες
Ορισμένα φάρμακα
Ο τραυματισμός του δέρματος
Αλκοόλ
Ελλείψεις σε βιταμίνες
Κάπνισμα
Η διατροφή
Μεταβολικοί παράγοντες
Ορμονικοί παράγοντες
Ο ήλιος
Σε μελέτες που έγιναν σε δίδυμα αδέλφια εκ των οποίων το ένα από τα δύο είχε ψωρίαση, βρέθηκε ότι οι γενετικοί παράγοντες αποτελούν μια σημαντική προδιάθεση για ψωρίαση. Ταυτόχρονα όμως, οι ίδιες μελέτες έδειξαν ότι οι γενετικοί παράγοντες δεν είναι η μόνη αιτία, αφού το 66% των ομοζυγωτικών διδύμων δεν εμφάνισε τη νόσο, παρότι είχε τη γενετική προδιάθεση.,
Είναι λοιπόν φυσιολογικό, όπως και με άλλες αυτο-άνοσες παθήσεις, η προσπάθεια για αποτελεσματική θεραπεία της νόσου να εστιάζεται και στον εντοπισμό των παραγόντων εκείνων που συνδέονται με τον τρόπο ζωής και διατροφής και μπορούν να μεταβληθούν, ώστε να βελτιώσουν την πορεία της νόσου.
Διάγνωση
Η έναρξη της νόσου μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Στο 75% των περιπτώσεων όμως, η έναρξη της νόσου συμβαίνει πριν από την ηλικία των 40 ετών και στις γυναίκες εμφανίζεται νωρίτερα από ό,τι στους άνδρες. Είναι σκόπιμο ωστόσο να υπογραμμίσουμε ότι όσον αφορά την ηλικία έναρξης της νόσου, εμφανίζονται δύο ηλικιακές αιχμές: η πρώτη βρίσκεται ανάμεσα στη δεύτερη έως και τρίτη δεκαετία της ζωής ενός ατόμου, ενώ η δεύτερη μετά την πέμπτη δεκαετία της ζωής.
Η διάγνωση της ψωρίασης βασίζεται κυρίως στην κλινική εικόνα του ασθενούς, λόγω της τυπικής κλινικής εικόνας που αυτός παρουσιάζει.
Όπως αναφέρεται στις οδηγίες της Επιτροπής Διαγνωστικών και Θεραπευτικών Πρωτοκόλλων που δημοσιεύτηκαν τον Αύγουστο του 2018, «σε αμφίβολες περιπτώσεις, η βιοψία του δέρματος επιβεβαιώνει τη διάγνωση. Αναλυτικότερα, στην ιστολογική εξέταση παρατηρείται υπερκεράτωση, παρακεράτωση και ακάνθωση της επιδερμίδας, με επίταση των επιδερμικών καταδύσεων, μείωση ή εξαφάνιση της κοκκιώδους στοιβάδας κατά θέσεις, λέπτυνση της επιδερμίδας πάνω από τις θηλές του χορίου. Επιπλέον, λόγω της συλλογής πολυμορφοπύρηνων στην κεράτινη στοιβάδα παρατηρούνται τα μικρο-αποστήματα του Munro και στην ακανθωτή στοιβάδα οι σπογγειόμορφες φλύκταινες του Kogoj, κυρίως στις φλυκταινώδεις μορφές ψωρίασης. Στο χόριο παρατηρείται φλεγμονώδης διήθηση από λεμφοκύτταρα και μονοπύρηνα, επιμήκυνση των θηλών, αυξημένες μιτώσεις ινοβλαστών και ενδοθηλιακών κυττάρων, αγγειοδιαστολή και υπερπλασία των μετατριχοειδών κυρίως φλεβιδίων του επιπολής χορίου».
PASI score
Η βαρύτητα της πάθησης μετριέται με ένα εργαλείο που καλείται «PASI score». PASI είναι το ακρωνύμιο που σχηματίζεται από τα αρχικά της φράσης «Psoriasis Area and Severity Index». Η συμπλήρωση του «PASI score» μπορεί να απαιτεί λίγα λεπτά για να ολοκληρωθεί, προϋποθέτει όμως εμπειρία για να υπολογιστεί με την αρμόζουσα ακρίβεια.
Η ένταση της νόσου εξαρτάται από την ένταση της ερυθρότητας, του πάχους και της απολέπισης της ψωρίασης και την έκταση του σώματος που αυτή προσβάλλει.
Βιβλιογραφικές αναφορές
Reich K. Eur Acad Dermatol Venereol 2012;26(2):3-11.
Gelfand JM, et al. JAMA 2006;296:1735-41.
Ahlehoff O, et al. Eur Heart J 2012;33:2054-64.
Lowes MA, et al. Ann Rev Immunol 2014;32:227-35
Langan SM, et al. J Invest Dermatol 2012;132(3 Pt 1):556-562.
The International Federation of Psoriasis Associations. Available at: https://ifpa-pso.com/ (Accessed March 2019).
Ortonne J, et al. Eur J Dermatol 2004;14:41-45
”Guidelines of care for the management of psoriasis and psoriatic arthritis: Section 1. Overview of psoriasis and guidelines of care for the treatment of psoriasis with biologics”. Menter A, Gottlieb A, Feldman SR, Van Voorhees AS, Leonardi CL, Gordon KB, Lebwohl M, Koo JY, Elmets CA, Korman NJ, Beutner KR, Bhushan R (May 2008). J Am Acad Dermatol.
“Psoriasis”. Boehncke, WH; Schön, MP (26 May 2015). Lancet. 386: 983-94. doi:10.1016/S0140-6736(14)61909-7.
Heritability of psoriasis in a large twin sample. Lønnberg AS1, Skov L, Skytthe A, Kyvik KO, Pedersen OB, Thomsen SF. Br J Dermatol. 2013 Aug;169(2):412-6. doi: 10.1111/bjd.12375
Η ψωριασική νόσος χαρακτηρίζεται από μια μεγάλη ποικιλία κλινικών εκδηλώσεων και, εκτός από το δέρμα, μπορεί να προσβάλλει το τριχωτό, τα νύχια, τις αρθρώσεις, το έντερο, τους οφθαλμούς. Η ψωριασική αρθρίτιδα εμφανίζεται σε ποσοστό έως και 30% των περιπτώσεων. Υπάρχει αυξημένος κίνδυνος ανάπτυξης αρτηριακής υπέρτασης, σακχαρώδους διαβήτη, παχυσαρκίας και μεταβολικού συνδρόμου (κοιλιακή παχυσαρκία, υψηλά επίπεδα τριγλυκεριδίων, χαμηλή HDL χοληστερόλη, υψηλή αρτηριακή πίεση, υψηλά επίπεδα γλυκόζης νηστείας).
Το μεταβολικό σύνδρομο συνδέεται με υψηλότερο κίνδυνο καρδιαγγειακών συμβαμάτων. Η ψωρίαση μπορεί να συνυπάρχει με τις φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου (νόσο Crohn, ελκώδη κολίτιδα). Υπάρχει συσχετισμός με άλλα νοσήματα που αφορούν την νευρολογική και ψυχιατρική σφαίρα όπως η αγχώδης διαταραχή, η ενεργός κατάθλιψη, ο αυτοκτονικός ιδεασμός και ο αλκοολισμός. Το μεγαλύτερο πρόβλημα των ασθενών είναι ότι η νόσος επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα τόσο της δικής τους ζωής όσο και των συγγενών τους. Η ποιότητα ζωής των ασθενών με ψωρίαση επηρεάζεται αρνητικά πολύ περισσότερο από αυτήν των ασθενών που πάσχουν π.χ. από καρδιοπάθειες, βρογχικό άσθμα ή σακχαρώδη διαβήτη. Αυτό τους δημιουργεί πραγματικό ή φαντασιακό κοινωνικό αποκλεισμό και στιγματισμό. Οι ασθενείς μπορεί να δυσκολεύονται στις κοινωνικές, προσωπικές, εργασιακές και σεξουαλικές τους σχέσεις.
Ευτυχώς, σήμερα είναι διαθέσιμοι πλήθος τοπικών και συστηματικών θεραπευτικών παραγόντων, που συνδυάζουν μέγιστη αποτελεσματικότητα και αποδεκτό προφίλ ασφάλειας:
Τοπικές αγωγές: Όταν η ψωρίαση είναι ήπια/εντοπισμένη σε κάποια σημεία, η τοπική θεραπεία αποτελεί τη συχνότερη επιλογή. Σε ήπιες, σταθερές και εντοπισμένες βλάβες προτείνουμε συνήθως τοπικές αγωγές με κρέμες, αλοιφές ή γέλες. Σε πολλές περιπτώσεις, αποτελούν σημαντικό συμπληρωματικό σκεύασμα σε ασθενείς που λαμβάνουν συστηματική αγωγή. Αυτές μπορεί να περιέχουν ουσίες με ιδιότητες μαλακτικές (π.χ. βαζελίνη), ενυδατικές (π.χ. ουρία), κερατολυτικές που απομακρύνουν το λέπι (π.χ. σαλικυλικό οξύ), τοπικά κορτικοστεροειδή με αντιφλεγμονώδη δράση, ανάλογα της βιταμίνης D (καλσιποτριόλη, καλσιτριόλη) και αναστολείς καλσινευρίνης (τακρόλιμους, πιμεκρόλιμους), που έχουν τοπική ανοσοτροποποιητική δράση. Οι τοπικοί αναστολείς καλσινευρίνης, αν και επίσημα έχουν λάβει έγκριση για την ατοπική δερματίτιδα, χρησιμοποιούνται τα τελευταία χρόνια σε ψωριασικές βλάβες στις πτυχές, στο πρόσωπο και στα γεννητικά όργανα, διότι δεν προκαλούν ατροφία.
Η φωτοθεραπεία: Η ευεργετική επίδραση του ήλιου στην ψωρίαση οδήγησε τους επιστήμονες στη χρήση της φωτοθεραπείας, μια κλασική και δοκιμασμένη μέθοδο που γίνεται με έκθεση του δέρματος σε υπεριώδη ακτινοβολία (UV) που εκπέμπουν ειδικές λάμπες. Το φως προσομοιάζει με το ηλιακό. Η μέθοδος χρησιμοποιεί σταδιακά αυξανόμενες δόσεις σε επαναλαμβανόμενες συνεδρίες και αποτελεί μια αποτελεσματική μορφή θεραπείας της σταγονοειδούς και της μέτριας έως σοβαρής κατά πλάκας ψωρίασης. Πολλές φορές συνδυάζεται και με άλλες θεραπείες (τοπική θεραπεία, ρετινοειδή, μεθοτρεξάτη). Από τα τέλη της δεκαετίας του ΄90 έχει χρησιμοποιηθεί και το excimer laser, που εκπέμπει μονοχρωματικό φως για τη θεραπεία εντοπισμένων ανθεκτικών βλαβών.
Η συστηματική θεραπεία: Οι κλασικές θεραπείες από το στόμα περιλαμβάνουν φάρμακα όπως η κυκλοσπορίνη, η μεθοτρεξάτη (και σε ένεση), τα ρετινοειδή (παράγωγα βιταμίνης Α). Πρόσφατα μάλιστα κυκλοφόρησε και στην Ελλάδα ο φουμαρικός διμεθυλεστέρας για την αντιμετώπιση της μέτριας και σοβαρής ψωρίασης κατά πλάκας σε ενήλικες.
Άλλες νεότερες συστηματικές θεραπείες αφορούν βιολογικούς παράγοντες όπως οι αναστολείς του παράγοντα νέκρωσης όγκων (ετανερσέπτη, ανταλιμουμάμπη, ινφλιξιμάμπη, κερτολιζουμάμπη πεγόλη), οι αναστολείς ιντερλευκίνης (ουστεκινουμάμπη, σεκουκινουμάμπη, μπρονταλουμάμπη, ιξεκιζουμάμπη, ρισανκιζουμάμπη, γκουσελκουμάμπη) ή μικρά μόρια όπως ο αναστολέας φωσφοδιεστεράσης (απρεμιλάστη). Αυτά τα φάρμακα παρεμβαίνουν σε συγκεκριμένες διαδικασίες της παθογένειας του νοσήματος, οι οποίες προκαλούν την αύξηση του ρυθμού πολλαπλασιασμού των κερατινοκυττάρων του δέρματος, τη φλεγμονή και τη διαταραχή της ανοσίας. Έχουν πολύ καλά αποτελέσματα και χρησιμοποιούνται σε περιπτώσεις μέτριας και σοβαρής ψωρίασης.
Οι συστηματικές θεραπείες λαμβάνονται είτε από το στόμα είτε υποδορίως ή ενδοφλεβίως. Η χορήγησή τους απαιτεί εργαστηριακό έλεγχο στο πλαίσιο της πρόληψης. Προτού κάποιος υποβληθεί σε συστηματική αγωγή, πρέπει να κάνει εργαστηριακές εξετάσεις που θα προτείνει ο δερματολόγος και να τις επαναλαμβάνει ανά τακτά χρονικά διαστήματα.
Καμιά αγωγή δεν μπορεί να εξαλείψει οριστικά την πάθηση. Έτσι, αν οι ασθενείς σταματήσουν να χρησιμοποιούν ένα συγκεκριμένο σκεύασμα ή να λαμβάνουν μια θεραπεία, η ψωρίαση θα επανέλθει, καθώς είναι μια χρόνια ασθένεια με εξάρσεις και υφέσεις. Είναι σημαντικό να αντιληφθούν οι ασθενείς τόσο τη χρόνια φύση της νόσου όσο και την απουσία μέχρι σήμερα οριστικής θεραπείας, προκειμένου να κατανοήσουν και να εφαρμόζουν καλύτερα τις διαθέσιμες φαρμακευτικές αγωγές.
Οι ασθενείς χρειάζεται να εφαρμόζουν σχολαστικά τη θεραπεία που τους έχει δοθεί, να φροντίζουν το δέρμα, τον εαυτό τους και να έχουν συνεχή επαφή με τον θεράποντα ιατρό. Υπάρχουν πολλά που μπορούν να πετύχουν με τη βοήθεια των ειδικών ώστε να κρατήσουν υπό έλεγχο την ψωρίαση.
Οι προσδοκίες των ασθενών με ψωρίαση έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, καθώς η κάθαρση του δέρματος αποτελεί πλέον τον νέο θεραπευτικό στόχο. Λόγω των συννοσηροτήτων και της συστηματικής φλεγμονής της νόσου, υπάρχει ανάγκη για θεραπείες που επιτυγχάνουν και διατηρούν μακροπρόθεσμα την αποτελεσματικότητα σε περισσότερους ασθενείς και παράλληλα αναστέλλουν την εξέλιξη των συνοδών νοσημάτων της ψωρίασης. Σήμερα, πλέον, οι ασθενείς με χρόνια νοσήματα όπως η ψωριασική νόσος μπορούν να αισιοδοξούν, καθώς έχουμε στη διάθεσή μας στοχεύουσες θεραπείες που προσφέρουν κάθαρση στην πλειονότητα των ασθενών, που διατηρείται σε βάθος χρόνου. Η εμπειρία μας από τη χορήγησή τους διαρκώς αυξάνεται και εμπλουτίζεται με παρατηρήσεις και δεδομένα από την αντιμετώπιση της ψωρίασης και άλλων αυτοάνοσων νοσημάτων σε παγκόσμια κλίμακα.
Ποιο φάρμακο θα χορηγηθεί, το καθορίζει ο ίδιος ο γιατρός έπειτα από κλινική εξέταση και αφού λάβει υπόψη τις συννοσηρότητες, την ψυχολογία του ασθενούς και την ποιότητα της ζωής του. Λόγω της ποικιλομορφίας της νόσου από άτομο σε άτομο, η θεραπεία εξατομικεύεται ανάλογα με τις ανάγκες του ασθενούς και τις ιδιαίτερες εκδηλώσεις του νοσήματος. Οι γιατροί έχουν τη γνώση, το ενδιαφέρον και πολλά πλέον μέσα να βοηθήσουν ολιστικά, σφαιρικά, στο σύνολό τους ασθενείς με ψωριασική νόσο, λαμβάνοντας υπόψη τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν και τις προσδοκίες τους από τη θεραπεία.
Το ελπιδοφόρο είναι ότι η θεραπεία της ψωρίασης αποτελεί πεδίο συνεχούς έρευνας. Η προοδευτική κατανόηση των παθογενετικών μηχανισμών του νοσήματος και η αλματώδης εξέλιξη της βιοτεχνολογίας, έχουν φέρει επανάσταση. Νέες στοχεύουσες θεραπείες έχουν κυκλοφορήσει και άλλες βρίσκονται υπό μελέτη και αναμένεται να κυκλοφορήσουν στο μέλλον.
Ήταν τότε που η Covid-19 μπήκε βίαια στη ζωή μας. Ξαφνικά, βρεθήκαμε απομονωμένοι, κλεισμένοι στο σπίτι, με περιορισμούς στην κυκλοφορία, περιορισμούς στη διά ζώσης επικοινωνία με αγαπημένα πρόσωπα, περιορισμούς στις ανθρώπινες επαφές. Σχεδόν δύο χρόνια μετά, και η ομαλότητα στην καθημερινότητά μας δεν έχει επανέλθει. Δουλειές χάθηκαν, μισθοί το ίδιο, η ανθρώπινη επικοινωνία συρρικνώθηκε και, όταν γίνεται, δεν έχει καμιά σχέση με το παρελθόν. Ένα απλό κρυολόγημα οδηγεί σε ανασφάλεια, φόβο, πανικό. Το εμβόλιο έδωσε ανάσα, λύση και ελπίδα, αλλά η ανησυχία εξακολουθεί.
Ο άνθρωπος με ψωρίαση υποφέρει από μια νόσο που, ως γνωστόν, του προκαλεί πολλά προβλήματα και στον ψυχολογικό του κόσμο. Μελέτες έχουν καταδείξει πως αυτά τα ψυχολογικά προβλήματα μπορεί να είναι σοβαρότερα και από περιπτώσεις ανθρώπων που υποφέρουν από ασθένειες που παρουσιάζουν νοσηρότητα. Ο άνθρωπος με ψωρίαση σε πολλές περιπτώσεις νιώθει απομονωμένος, κλείνεται στον εαυτό του εξαιτίας της ψωρίασης και μπαίνει σε έναν φαύλο κύκλο που μοιάζει αδιέξοδος. Η ψυχολογική υποστήριξη του «Καλυψώ» και οι Ομάδες που υλοποιούνται αυτόν ακριβώς τον κύκλο επιχειρούν και καταφέρνουν να σπάσουν. Όμως, η Covid-19 χτύπησε και εκεί! Οι Ομάδες σταμάτησαν, οι άνθρωποι με ψωρίαση αποπροσανατολίστηκαν.
Επιπλέον, ένας στους τέσσερις ανθρώπους με ψωρίαση αναφέρει επίδραση της πανδημίας στη συχνότητα επαφής με τον γιατρό ή στην πρόσβαση στο φάρμακο, ιδιαίτερα μάλιστα όσοι εμφανίζουν σοβαρά συμπτώματα ψωρίασης. Ένας στους δέκα αναφέρει πως υπήρξε αρνητική επίδραση στη συνταγογράφηση φαρμάκων. Δύο στους δέκα αναφέρουν την αναβολή της επίσκεψης στον δερματολόγο, κυρίως λόγω φόβου μετάδοσης αλλά και λόγω lockdown ή ακύρωσης του ιατρού για λόγους σχετικούς με την πανδημία, ενώ ένας στους δέκα αναφέρει καθυστέρηση ή και απώλεια δόσης της θεραπείας τους εξαιτίας της πανδημίας (τηλεφωνική έρευνα LEO Pharmaceutical Hellas S.A., 2021).
Ευτυχώς, η τεχνολογία στάθηκε σύμμαχος σε πολλά. Ημερίδες αντικαταστάθηκαν από webinars, ενώ συναντήσεις και επικοινωνίες εξακολούθησαν να γίνονται διαδικτυακά πλέον. Στο «Καλυψώ» οι άνθρωποι με ψωρίαση δεν έμειναν χωρίς φροντίδα στην προσπάθεια κατά της απομόνωσης και στην προσπάθεια επιστροφής σε μια κανονικότητα. Οι διά ζώσης Ομάδες σωματικής και ψυχικής έκφρασης αμέσως αντικαταστάθηκαν από διαδικτυακές ομάδες και διαδικτυακές συναντήσεις, με το πλεονέκτημα πλέον της συμμετοχής ανθρώπων με ψωρίαση από όλη την Ελλάδα! Η Λέσχη Φιλίας του «Καλυψώ», που συσπειρώνει ανθρώπους με ψωρίαση με αφορμή μια ξενάγηση, έναν περίπατο σε ένα ιστορικό αξιοθέατο, ένα πολιτιστικό δρώμενο κ.λπ., ακολουθεί και αυτή στην υλοποίησή της τις κατά καιρούς αποφάσεις της Πολιτείας που σχετίζονται με την πανδημία.
Σαφώς λείπει η ανθρώπινη επαφή όπως την γνωρίζαμε πριν από την έλευση της Covid-19, η ελεύθερη και ανεμπόδιστη διά ζώσης επικοινωνία των ανθρώπων με ψωρίαση, όμως το χαμόγελο συμπαράστασης, κατανόησης, που το κρύβει πλέον μια μάσκα στις διά ζώσης επαφές, στις διαδικτυακές είναι ελεύθερο και προσδίδει σε αυτές κάτι από τη χαμένη γοητεία του παρελθόντος, της προ πανδημίας εποχής.
Στον προαύλιο χώρο του Νοσοκομείου «Ανδρέας Συγγρός», σε ένα πέτρινο μικρό οίκημα, στεγάζεται το πλήρως ανακαινισμένο Μουσείο Κέρινων Προπλασμάτων Δερματικών – Αφροδίσιων Νοσημάτων, ξετυλίγοντας την τέχνη των κέρινων προπλασμάτων και την ιστορία των αφροδίσιων νοσημάτων του 20ού αιώνα. Μια ιστορία που φανερώνει τον πόνο του ανθρώπου και τις προσπάθειες των γιατρών της εποχής να παρέχουν την καλύτερη ιατρική φροντίδα στους ασθενείς αυτούς. Κίνητρο: η ανθρώπινη ζωή. Στόχος: η κατανόηση, η μελέτη και, εν κατακλείδι, η ανακούφιση και η θεραπεία των ασθενών που υπέφεραν από επικίνδυνες νόσους. Μέσα σε αυτόν τον εντυπωσιακό χώρο ξεναγηθήκαμε και συζητήσαμε με τον διοικητή του Νοσοκομείου «Ανδρέας Συγγρός», καθηγητή Δημήτρη Ρηγόπουλο, όλη την ιστορία του μουσείου.
«Στον χώρο μας έχει γίνει μια τεράστια ανακαίνιση με τη βοήθεια χορηγών, ώστε να αξιοποιηθεί πλήρως ο χώρος και να υπάρχει πρόσβαση σε όλα τα εκθέματα. Αυτός ήταν και ο λόγος που δημιουργήσαμε το δεύτερο επίπεδο. Επίσης, έχουν τοποθετηθεί μηχανήματα κλιματισμού και αφύγρανσης, ώστε τα εκθέματα να μπορούν να συντηρηθούν σωστά και να βρίσκονται σε τέλεια κατάσταση.
Τα κέρινα προπλάσματα που βλέπετε, είναι εξαιρετικά συντηρημένα και αναδεικνύουν την τέχνη των καλλιτεχνών καθώς και την ακριβή εικόνα των ασθενειών της εποχής. Αξίζει να τονίσουμε ότι οι βιτρίνες που βλέπετε στον χώρο είναι οι αυθεντικές από ξύλο τριανταφυλλιάς. Ακόμα και τα τζάμια είναι τα αυθεντικά κρύσταλλα και είναι φτιαγμένα στο χέρι. Εάν δείτε τα βιομηχανοποιημένα κρύσταλλα και τα συγκρίνετε με τα χειροποίητα, θα καταλάβετε πόσο μεγάλη διαφορά έχουν.
Ο σκοπός του μουσείου, πλέον, είναι καθαρά ιστορικός. Εξάλλου, πολλά από τα νοσήματα που απεικονίζονται δεν υπάρχουν πλέον, ενώ κάποια άλλα δεν έχουν την ίδια μορφή που είχαν. Οι τρόποι θεραπείας έχουν αλλάξει και έχουν βοηθήσει στην αποθεραπεία, ακόμη και στην εξαφάνιση, κάποιων παθήσεων. Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον παραμένει στην ειδικότητα των δερματολόγων, οι οποίοι όμως το επισκέπτονται και αυτοί για ιστορικούς περισσότερο λόγους», σημείωσε ο καθηγητής Δημήτρης Ρηγόπουλος.
Το μουσείο λειτουργεί καθημερινά για το κοινό από τη Δευτέρα μέχρι την Παρασκευή 9:00 – 13:30. Τηλέφωνο επικοινωνίας για κλείσιμο ραντεβού: 210-7293394.
Η ιστορία του μουσείου
Σε μια εποχή όπου η τεχνολογία (η φωτογραφία) ήταν παντελώς απούσα, η αξία των κέρινων προπλασμάτων ήταν η ιδεώδης λύση στην αποτύπωση και μελέτη των δερματικών και άλλων νοσημάτων της εποχής εκείνης, τόσο για τους γιατρούς όσο και για τους νέους φοιτητές.
Το 1912, δημιουργήθηκε το Μουσείο Κέρινων Προπλασμάτων στο Νοσοκομείο «Α. Συγγρός» παρόμοιο με αυτό του Νοσοκομείου St. Louis του Παρισιού. Εμπνευστής και αρχικός κατασκευαστής ήταν ο ίδιος ο καθηγητής Γεώργιος Θ. Φωτεινός, ο οποίος σπούδασε στο Παρίσι από το 1902 – 1905 και επεδίωξε να μάθει την τέχνη αυτή κοντά στον περίφημο κατασκευαστή Jules Baretta, ο οποίος όμως αρνήθηκε πεισματικά να μεταδώσει τη γνώση του. Τελικά, συνεχίζοντας τις σπουδές του στο Βερολίνο και με την υποστήριξη του καθηγητή Lassar, έπεισε τον καθηγητή προπλασμάτων του Μουσείου της Πανεπιστημιακής Κλινικής του Βερολίνου, γλύπτη Kasten, να τον μυήσει στην τέχνη αυτή.
Το μουσείο του Νοσοκομείου «Α. Συγγρός» περιέχει 1.660 κέρινα προπλάσματα αφροδίσιων και δερματικών νόσων που αρχικά δημιουργήθηκαν από τον καθηγητή Γ. Θ. Φωτεινό και συνεχίστηκαν από ειδικά εκπαιδευμένους τεχνίτες όπως ο ζωγράφος Κ.Χ. Μητρόπουλος (Σχολή Καλών Τεχνών, 1892). Στη συνέχεια, την κατασκευή των κέρινων προπλασμάτων συνέχισε ο γιος του, Γεώργιος Κ. Μητρόπουλος, ο οποίος όπως αναφέρεται από τους παλιούς εργαζομένους του νοσοκομείου, ξεπέρασε στην τέχνη και τον πατέρα του, και από την αγάπη του στην εργασία αυτή έμενε μέσα στο νοσοκομείο.
Από τη μεγάλη συλλογή των κέρινων προπλασμάτων του Μουσείου «Α. Συγγρός» τα 12 είναι προσωπική δωρεά προς τον καθηγητή Γ. Θ. Φωτεινό από το Hôpital du Midi του Παρισιού. Ο καθηγητής Γ.Θ. Φωτεινός δώρισε το 1913 στη Στρατιωτική Σχολή του Παρισιού Val de Grace, μετά από παράκληση του αρχιάτρου Arnaud, αρχηγού της στρατιωτικής υγειονομικής αποστολής στην Ελλάδα, εξήντα (60) προπλάσματα που απεικόνιζαν βλάβες από κρυοπαγήματα και τραύματα των μαχητών – στρατιωτών της πολιορκίας του Μπιζανίου. Αυτά δε αποτελούν μόνιμα εκθέματα του μουσείου της παραπάνω Σχολής και φυλάσσονται σε ειδική προθήκη όπου υπάρχει επιγραφή με τη χώρα προέλευσής τους και το όνομα του δωρητή. Επίσης, δέκα (10) προπλάσματα εκτίθενται στο Μουσείο της Ιστορίας της Ιατρικής του Πανεπιστήμιου Αθηνών, που στεγάζεται στο πρώτο κτίριο του Πανεπιστημίου, στην Πλάκα.
Τα κέρινα προπλάσματα αποτελούσαν ουσιαστικό μάρτυρα της δερματολογικής εικονογραφίας και είναι το σημείο όπου η τέχνη συνεργάζεται με την επιστήμη. Αποτελούν το κύριο μέσο διδασκαλίας καθώς και ενθύμιο των ασθενών που εμπιστεύτηκαν στους τεχνίτες το βασανισμένο σώμα τους, με σκοπό να συνεισφέρουν στην ιατρική γνώση.
Το 1860, τα κέρινα προπλάσματα βρήκαν εφαρμογές πάνω σε νοσήματα του δέρματος. Ήταν ένα βήμα πολύ καθοριστικό για την εποπτική απόδοση της δερματολογίας. Η νοσηλεία των ασθενών με δερματοπάθειες, η καθιέρωση της δερματολογίας ως ειδικότητας και η θέληση των εκπαιδευτών να δώσουν στους φοιτητές εικόνες πιο πιστές για τις ασθένειες του δέρματος, κατέστησαν την κατασκευή των κέρινων προπλασμάτων απαραίτητο μέσο διδασκαλίας. Τα κέρινα προπλάσματα αποτύπωσαν τέλεια τις ασθένειες του δέρματος, ξεπέρασαν σε ποιότητα τις γκραβούρες, τις ακουαρέλες και τις λιθογραφίες που χρησιμοποιήθηκαν ως μέσο διδασκαλίας μέχρι τότε. Η φωτογραφία δεν αντικατέστησε αμέσως τα κέρινα προπλάσματα, που συνέχισαν να δημιουργούνται μέχρι το 1958. Την περίοδο εκείνη σταμάτησε η παραγωγή των κέρινων προπλασμάτων για την απεικόνιση των νοσημάτων και αντικαταστάθηκε από τις νεότερες τεχνικές.
Η τέχνη των κέρινων προπλασμάτων
Η κατασκευή ενός κέρινου προπλάσματος χρειαζόταν τη συνεργασία του ασθενούς με το δερματολογικό νόσημα, ενός γιατρού που θα εκτιμούσε την περίπτωση και ενός τεχνίτη εκμαγείου, ικανού να αναπαράγει τη νόσο με όλες τις λεπτομέρειες που θα έδιναν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, τόσο στην αποτύπωση όσο και για τη διατήρηση του προπλάσματος. Η πρώτη παρουσίαση των κέρινων προπλασμάτων που απεικόνιζαν δερματολογικά νοσήματα έγινε στο Παρίσι το 1889, στο Διεθνές Συνέδριο Δερματολογίας – Αφροδισιολογίας.
Στην πράξη, η γαλλική τεχνική είχε τρεις φάσεις: την κατασκευή ενός καλουπιού από γύψο, την κατεργασία του κομματιού από λιωμένο κερί που κυλάει μέσα στο καλούπι και το τελείωμα του κέρινου προπλάσματος. Η δημιουργία του προπλάσματος άρχιζε με την εφαρμογή του υγρού γύψου πάνω στον άρρωστο, που κάλυπτε και τις παραμικρές λεπτομέρειες της βλάβης (εκμαγείο). Αυτό το εκμαγείο αλειφόταν με σαπούνι ή με λάδι, για να κλείσουν οι πόροι και για να διευκολυνθεί αργότερα η αποκόλληση του κεριού από το καλούπι. Το λιωμένο κερί (σε θερμοκρασία 60 °C) που χυνόταν μέσα στο καλούπι, κρύωνε και στερεοποιούνταν. Το κερί συνήθως ήταν άσπρο κερί Σμύρνης ή, σπανιότερα, άσπρο σπερματσέτο που γινόταν από λάδι κεφαλιού φάλαινας.
Για την εφαρμογή όμως αυτής της αρχής στην καθημερινή μας κλινική πρακτική οφείλουμε να έχουμε απαντήσει στο μυαλό μας τα παρακάτω ερωτήματα:
Τι ονομάζεται άσκηση;
Ποια είναι τα ευεργετικά της αποτελέσματα στο καρδιαγγειακό σύστημα;
Πότε και ποιου είδους άσκηση μπορεί να είναι επικίνδυνη;
Πώς χρησιμοποιείται η άσκηση ως καρδιακή αποκατάσταση σε ασθενείς με γνωστή νόσο;
Άσκηση
Ως σωματική άσκηση νοείται η οργανωμένη και συνεχής σωματική δραστηριότητα στην οποία συμμετέχουν μεγάλες ομάδες μυών και έχει αυτοσκοπό την αύξηση από τον ασκούμενο του έργου του μυϊκού και καρδιοαγγειακού συστήματος. Για τον σκοπό αυτό μπορούν να χρησιμοποιηθούν διάφορες δραστηριότητες οι οποίες συνδυάζουν πολλές φορές και την αναψυχή (π.χ. βάδισμα, ορειβασία, κολύμβηση κ.λπ). Η ένταση της άσκησης μπορεί να ποικίλλει ανάλογα με το μυϊκό έργο αλλά και τη φυσική κατάσταση του ασκουμένου. Αντικειμενικοποίηση της έντασης της προσπάθειας μπορεί να γίνει με εκτίμηση των ΜΕΤ (Metabolic Equivalent of Task: 3,5 ml O2/Kg*min), τα οποία αντιπροσωπεύουν πολλαπλάσια της ενέργειας η οποία καταναλώνεται σε ήρεμη στάση. Άλλοι δείκτες οι οποίοι χρησιμοποιούνται είναι το επί τοις εκατό ποσοστό της μέγιστης Καρδιακής Συχνότητας (ΚΣ), η βαθμίδα της κλίμακας Borg ή το τεστ ομιλίας, όπως φαίνεται απλουστευτικά στον πίνακα.
Ευεργετικά αποτελέσματα άσκησης
Αρκετές μελέτες έχουν αποδείξει τις προστατευτικές επιδράσεις που έχει η άσκηση σε διάφορες χρόνιες παθήσεις, συμπεριλαμβανομένων της στεφανιαίας νόσου, της υπέρτασης, του εγκεφαλικού επεισοδίου, του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2, της οστεοπόρωσης, του καρκίνου και της κατάθλιψης.
Η σωματική δραστηριότητα συμβάλλει στη μείωση του βάρους και στον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης, μειώνει τα επίπεδα λιποπρωτεϊνών χαμηλής πυκνότητας (LDL) στο αίμα, ενώ αυξάνει τα επίπεδα λιποπρωτεϊνών υψηλής πυκνότητας (HDL). Στους διαβητικούς ασθενείς, η τακτική σωματική άσκηση βελτιώνει την ευαισθησία στην ινσουλίνη και τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα.
Άσκηση και καρδιαγγειακό σύστημα
Η τακτική άσκηση μειώνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών προβλημάτων ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου, εθνικότητας ή παρουσίας άλλων νοσηροτήτων, επειδή επηρεάζονται ευνοϊκά πολλοί από τους καθιερωμένους παράγοντες κινδύνου που οδηγούν σε καρδιαγγειακά επεισόδια. Είναι τεκμηριωμένη βιβλιογραφικά η σχέση μεταξύ της άσκησης και της καρδιαγγειακής θνησιμότητας ή θανάτου από κάθε αιτία, κατά 20 με 30%, όπως επίσης και των μη θανατηφόρων συμβαμάτων σε σύγκριση με άτομα που κάνουν καθιστική ζωή.
Οι ευρωπαϊκές κατευθυντήριες γραμμές συνιστούν στους υγιείς ενήλικες όλων των ηλικιών να εκτελούν εβδομαδιαίως τουλάχιστον 150 λεπτά μέτριας έντασης άσκηση αντοχής (μέσα σε 5 ημέρες) ή 75 λεπτά έντονης άσκησης την εβδομάδα (μέσα σε 3 ημέρες). Επιπλέον όφελος αναμένεται με τον διπλασιασμό των χρόνων αυτών εβδομαδιαίως σε 300 λεπτά μέτριας έντασης ή 150 λεπτά έντονης αερόβιας έντασης την εβδομάδα.
Πρέπει να σημειωθεί ωστόσο ότι υψηλότερα επίπεδα άσκησης ενδέχεται να έχουν αρνητικά αποτελέσματα, ιδιαίτερα για μεγαλύτερης ηλικίας ασκουμένους. Υπάρχει ένας μικρός κίνδυνος εμφάνισης σοβαρής διαταραχής του καρδιακού ρυθμού ή/και αιφνίδιου καρδιακού θανάτου, ιδιαίτερα για τους ασκουμένους μεγαλύτερης ηλικίας που συμμετέχουν σε δραστηριότητες υψηλής έντασης. Για παράδειγμα, η κολπική μαρμαρυγή είναι το συνηθέστερο είδος αρρυθμίας μεταξύ των μαραθωνοδρόμων, οι οποίοι βρίσκονται σε πέντε φορές υψηλότερο κίνδυνο συγκριτικά με όσους έχουν ελάχιστη δραστηριότητα. Επιπλέον, η συχνότητα εμφάνισης αυτού του είδους αρρυθμίας φαίνεται να είναι υψηλότερη στους άνδρες που ασκούνται περισσότερο από πέντε ώρες την εβδομάδα σε σύγκριση με εκείνους που ασκούνται λιγότερο.
Ο κίνδυνος που σχετίζεται με την έντονη άσκηση και τον αθλητισμό σε αυτά τα άτομα μεγαλύτερης συνήθως ηλικίας σχετίζεται πιθανώς με μη διαγνωσμένα καρδιακά προβλήματα. Είναι σημαντικό το γεγονός ότι η καρδιαγγειακή νόσος μπορεί να είναι υποκλινική και μη αναγνωρισμένη. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη προ της συμμετοχής σε αγωνίσματα η αξιολόγηση του κινδύνου σε άτομα με υψηλότερη πιθανότητα καρδιαγγειακής νόσου. Άτομα με πολλαπλούς παράγοντες κινδύνου είναι πιο πιθανό να έχουν αναπτύξει υποκλινική καρδιαγγειακή νόσο.
Η αξιολόγηση της πιθανότητας υποκλινικής καρδιαγγειακής νόσου γίνεται με τη χρήση καθιερωμένων και επιβεβαιωμένων συστημάτων βαθμονόμησης κινδύνου, όπως τα διαγράμματα κινδύνου SCORE, ενώ η περαιτέρω καρδιολογική εκτίμηση περιλαμβάνει κλινική εξέταση και παρακλινικά τεστ (ΗΚΓ, Ηχωκαρδιογράφημα, δοκιμασία κόπωσης, 24ωρη παρακολούθηση καρδιακού ρυθμού κ.λπ.).
Από την Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία έχουν συνταχθεί, επίσης, λεπτομερείς οδηγίες για την καρδιολογική εκτίμηση των αθλητών, ανεξαρτήτως ηλικίας, για την εκτίμηση ιδιαίτερα του κινδύνου αιφνιδίου θανάτου στα ανταγωνιστικά και υψηλής έντασης αθλήματα.
Άσκηση και καρδιακή αποκατάσταση
Η άσκηση, εκτός από τον σκοπό της πρωτογενούς πρόληψης των καρδιαγγειακών συμβαμάτων, συμβάλλει σημαντικά και στη δευτερογενή πρόληψη, στο πλαίσιο των προγραμμάτων καρδιακής αποκατάστασης.
Η Καρδιακή Αποκατάσταση (KA) είναι ένα πολυπαραγοντικό αλλά οικονομικά αποδοτικό πρόγραμμα συνεχούς φροντίδας ασθενών με καρδιαγγειακά νοσήματα, σχεδιασμένο για τη βελτίωση της λειτουργικής ικανότητας, της ψυχολογικής υγείας και της ποιότητας ζωής. Είναι ευρέως αναγνωρισμένο και τεκμηριωμένο ότι τα προγράμματα ΚΑ μειώνουν τη νοσηρότητα και τα ποσοστά θνησιμότητας και τις επανεισαγωγές των καρδιοπαθών.
Στα προγράμματα ΚΑ απασχολείται ομάδα επιστημόνων με επικεφαλής καρδιολόγο και νοσηλευτή, φυσικοθεραπευτή, εργοφυσιολόγο, ψυχολόγο αλλά και επισκέπτη υγείας. Αποτελούνται από τρία στάδια: Φάση Ι, Φάση II και Φάση III.
Η Φάση Ι διαρκεί όσο ο ασθενής νοσηλεύεται και συχνά περιλαμβάνει: πρώιμη κινητοποίηση, φαρμακευτική αγωγή, εκπαίδευση σε αλλαγές του τρόπου ζωής και τη μεταφορά του από τη νοσηλεία σε ένα καθεστώς κινητικής ανεξαρτησίας.
Η Φάση ΙΙ αποτελείται από εποπτευόμενο πρόγραμμα διάρκειας έως και δώδεκα εβδομάδων με επιτηρούμενη φυσική άσκηση, ιατρική αξιολόγηση, εκπαίδευση σε νέο τρόπο ζωής, με συνεχή ιατρική παρακολούθηση και διαχείριση καρδιακών παραγόντων κινδύνου. Στόχος είναι η τροποποίηση των παραγόντων κινδύνου και των σχετιζόμενων με το στρες διαταραχών με συμβουλευτικές παρεμβάσεις.
Οι πολύπλευρες αυτές παρεμβάσεις στοχεύουν σε μακροπρόθεσμες τροποποιήσεις συμπεριφοράς κατά τη Φάση ΙΙΙ, για τη βελτίωση του προσδόκιμου επιβίωσης, τη διατήρηση των αλλαγών συμπεριφοράς που επιτεύχθηκαν κατά τη διάρκεια της Φάσης Ι και ΙΙ και για τη βελτίωση της φυσικής κατάστασης και της καρδιοαναπνευστικής λειτουργίας των ασθενών.
Οι κατευθυντήριες οδηγίες προτείνουν την εφαρμογή δυναμικής άσκησης αντίστασης στη Φάση II με προσοχή, ξεκινώντας με χαμηλής έντασης άσκηση (<30%) και στη συνέχεια αύξηση στο 60% και σε επιλεγμένους ασθενείς στο 80%.
Τα θετικά οφέλη της ΚΑ σε άτομα με καρδιακές διαταραχές αλλά φυσιολογική συστολική λειτουργία της αριστερής κοιλίας είναι καλά τεκμηριωμένα. Προγράμματα ΚΑ βασισμένα στην άσκηση που συνδυάζουν στοιχεία αερόβιας άσκησης αντοχής, δυναμικής αντίστασης αλλά και αναπνευστικής γυμναστικής, εφαρμόζονται πλέον σε μεγάλους πληθυσμούς ασθενών με καρδιαγγειακή νόσο σε όλες τις οργανωμένες χώρες.
Η εφαρμογή προγραμμάτων Καρδιακής Αποκατάστασης που βασίζονται στην άσκηση έχει οδηγήσει σε αύξηση το ποσοστό των μεσηλίκων και των ηλικιωμένων που πιστεύουν ότι «περισσότερη δραστηριότητα είναι καλύτερη για τη διατήρηση της κατάστασης της καρδιακής τους υγείας».
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
Antonio Pelliccia, Sanjay Sharma, Sabiha Gati et al. 2020 ESC Guidelines on sports cardiology and exercise in patients with cardiovascular disease European Heart Journal 2021; 42: 17-96.
Piepoli MF, Hoes AW, Agewall S et al. 2016 European Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice: the Sixth Joint Task Force of the European Society of Cardiology and Other Societies on Cardiovascular Disease Prevention in Clinical Practice. Eur Heart J 2016;37:2315-2381.
Piepoli MF, Conraads V, Corrà U et al. Exercise training in heart failure: from theory to practice. A consensus document of the Heart Failure Association and the European
Association for Cardiovascular Prevention and Rehabilitation. Eur J Heart Fail. 2011;13:347-357.
Τσιούφης Κ. Άσκηση και Καρδιαγγειακά Επεισόδια: Ακολουθεί την Καμπύλη J;. Ελλην. Καρδιολογική Επιθεώρηση 2018; 58 (5):391-3.
Λαουτάρης Ι. Η καρδιοαναπνευστική κόπωση και η ευρωπαϊκή μελέτη ARISTOS-HF. Ελλην. Καρδιολογική Επιθεώρηση 2021;62 (1):57-66.
Η ψωρίαση είναι μια νόσος που επηρεάζει αρνητικά την πλειονότητα των ασθενών που πάσχουν από αυτή, γιατί έχει σημαντικό αντίκτυπο στην καθημερινότητά τους και στην ποιότητα ζωής τους. Συγκεκριμένα, τρία στα τέσσερα άτομα που έχουν διαγνωστεί με ψωρίαση, αναφέρουν ότι η νόσος επιδρά αρνητικά στην αποδοτικότητα της εργασίας τους και στις κοινωνικές τους συναναστροφές.
Ερυθροδερμική ψωρίαση ή ψωριασική ερυθροδερμία
Η τέχνη των κέρινων προπλασμάτων
