Ήδη από τον 4ο αιώνα π.Χ. ο Ιπποκράτης, πατέρας της Ιατρικής, στο βιβλίο του «περί Καρδίας» κάνει την πρώτη ανατομική περιγραφή της καρδιάς. Ο Ηρόφιλος (321π.Χ. – 280 π.Χ.) ήταν ο πρώτος που διέκρινε τον σφυγμό υπό τον τρόμο και εισήγαγε ένα δικής του κατασκευής φορητό υδραυλικό ωρολόγιο για να μετρά τον σφυγμό των ασθενών. Ο Γαληνός, τον 2ο αιώνα μ.Χ., ήταν ο πρώτος που υποστήριξε στο βιβλίο «περί φλεβών και αρτηριών ανατομής» ότι οι αρτηρίες περιέχουν αίμα και όχι αέρα, διαφορετικού χρώματος από το αίμα των φλεβών και ότι το αίμα ρέει κυματοειδώς από την καρδιά στους πνεύμονες.

Πιο πρόσφατα, το 1626, ο Άγγλος ιατρός William Harvey περιέγραψε με λεπτομέρεια την κυκλοφορία του αίματος. Το 1929, πραγματοποιήθηκε ο πρώτος καθετηριασμός ανθρώπινης καρδιάς (της δικής του) από τον Werner Forssman. Η πρώτη εκλεκτική στεφανιογραφία έγινε από τον Mason Sones το 1958. Ο μεγάλος σταθμός όμως της επεμβατικής καρδιολογίας ήταν το 1977, όταν ο Andreas Gruentzig έκανε την πρώτη αγγειοπλαστική στεφανιαίας αρτηρίας και άνοιξε ο δρόμος για την επεμβατική καρδιολογία.

Το παρόν της επεμβατικής καρδιολογίας…

… στη στεφανιαία νόσο
Η αγγειοπλαστική των στεφανιαίων και η εμφύτευση των stents, τις τελευταίες τέσσερεις δεκαετίες που ακολούθησαν από το 1977, εξελίχθηκαν αλματωδώς. Ενώ τη δεκαετία του ’80 μόνο ένα 10% ασθενών με στεφανιαία νόσο είχε ένδειξη για αγγειοπλαστική, σήμερα το ποσοστό αυτό ξεπερνάει το 80%, με αποτέλεσμα η χειρουργική θεραπεία της στεφανιαίας νόσου (bypass) να έχει περιοριστεί σημαντικά.

Αυτό είναι πολύ σημαντικό γιατί οι προβλέψεις για τα επόμενα χρόνια σχετικά με την αύξηση της στεφανιαίας νόσου είναι δυσοίωνές. Οι έρευνές δείχνουν ότι το 2030, εάν δεν αλλάξει κάτι ριζικά στη φαρμακευτική αγωγή και την πρόληψη, η θνητότητα από στεφανιαία νόσο θα αγγίξει τους 12.100.000 ανθρώπους παγκοσμίως, σε σχέση με τους 8.000.000 το 2010.

… στις βαλβιδοπάθειες
Εκτός από τη βαλβιδοπλαστική με μπαλόνι στη στένωση πνευμονικής αρτηρίας και μιτροειδούς βαλβίδος, σήμερα, μέσω καθετήρων και χωρίς χειρουργική επέμβαση, είναι δυνατή η αντικατάστασή της αορτικής βαλβίδους (TAVI) και της μιτροειδούς με επί καθετήρων εμφυτεύσιμων βαλβίδων.

Ειδικότερα στη στένωση αορτής, η τεχνική αυτή τα τελευταία χρόνια παρουσιάζει εκρηκτική αύξηση. Ενώ το 2012 είχαν πραγματοποιηθεί 32.000 επεμβάσεις TAVI, το 2025 θα έχουν ανέλθει στις 289.000. Την ίδια πορεία είναι σίγουρο ότι θα ακολουθήσει και η επιδιόρθωση της μιτροειδούς.

Και σε άλλες δομικές παθήσεις καρδιάς (όπως μεσοκολπικά ελλείματα), η πρώτή επιλογή σήμερα είναι η επεμβατική, μη χειρουργική αντιμετώπιση.

… στις αρρυθμίες
Εκτός από την αλματώδη εξέλιξη στην τεχνολογία των εμφυτεύσιμων βηματοδοτών με την εισαγωγή της τεχνολογίας των wireless συσκευών, οι εμφυτεύσιμοι απινιδωτές προσφέρουν τεράστιο όφελος όσον αφορά στην επιβίωση ασθενών με σοβαρές αρρυθμίες ή καρδιακή ανεπάρκεια.

… στην καρδιακή ανεπάρκεια
Η καρδιακή ανεπάρκεια αποτελεί μεγάλο πρόβλημα της Ιατρικής και της κοινωνίας σήμερα. Αυτό οφείλεται στο ότι ο αριθμός των ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια αυξάνεται γεωμετρικά όσο αυξάνεται το προσδόκιμο επιβίωσης και όσο παρατείνεται η ζωή ασθενών με άλλες καρδιακές παθήσεις.

Χαρακτηριστικά, καταγράφονται 5.000.000 ασθενείς στις ΗΠΑ. (400.000 νέοι) κάθε χρόνο με καρδιακή ανεπάρκεια που απαρτίζουν το 2% του συνολικού πληθυσμού. Μέχρι το 2030 αυτό το ποσοστό θα έχει διπλασιαστεί.

Η επεμβατική καρδιολογία με τους εμφυτεύσιμους απινιδωτές και με την εξέλιξη των συσκευών υποβοήθησης της καρδιακής λειτουργίας θα συμβάλλει αποφασιστικά στην αντιμετώπιση ασθενών τελικού σταδίου καρδιακής ανεπάρκειας.

… στην κακοήθη αρτηριακή υπέρταση
Η απονεύρωση του νεφρού μεσώ καθετήρων είτε με χρήση ραδιοσυχνοτήτων είτε με χημική απονεύρωση (τεχνική που εξελίξαμε στο Ιπποκράτειο τα τελευταία οκτώ χρόνια) αποτελεί λύση σε επιλεγμένους ασθενείς όπου η φαρμακευτική θεραπεία αστοχεί.

Το ορατό μέλλον της επεμβατικής καρδιολογίας
Η αλματώδης εξέλιξη της τεχνολογίας που αφορά στους καθετήρες, τα stents και τις εμφυτεύσιμες βαλβίδες, θα έχει ως αποτέλεσμα όλο και περισσότεροι ασθενείς να έχουν ένδειξη επεμβατικής και όχι χειρουργικής αντιμετώπισης της στεφανιαίας νόσου και των δομικών παθήσεων της καρδιάς.

Στο ορατό μέλλον οι PCI θα μειωθούν, ως αποτέλεσμα καλύτερης θεραπείας της Ισχαιμικής Νόσου. Οι σύμπλοκες PCI θα αυξηθούν και θα πραγματοποιούνται κυρίως από εξειδικευμένα κέντρα και οι επεμβάσεις των Δομικών Παθήσεων θα κυριαρχήσουν στη καθημερινή πρακτική και πιθανόν θα αποτελούν το 50% των συνολικών επεμβατικών πράξεων στα εξειδικευμένα κέντρα. Οι TAVI θα αποτελέσουν κοινή πρακτική για τους περισσότερους ασθενείς, ενώ οι παθήσεις μιτροειδούς και τριγλώχινος θα συνεχίζουν να αντιμετωπίζονται από εξειδικευμένα κέντρα.

Ο αριθμός των παραδοσιακών χειρουργικών επεμβάσεων στις βαλβίδες θα μειωθεί και θα σταθεροποιηθεί ο αριθμός ενδοαγγειακών επεμβάσεων για περιφερικές αρτηριακές νόσους, ενώ οι αντίστοιχες που αφορούν στα εγκεφαλικά και την πνευμονική εμβολή θα αυξηθούν. Η κατάλυση των αρρυθμιών θα βελτιωθεί με πάνω από 90% επιτυχία, ενώ οι εμφυτεύσιμες ηλεκτρικές συσκευές θα τοποθετούνται χωρίς καλώδια. Τα wearable technologies θα είναι κοινή πρακτική (π.χ. τα Holter θα αντικατασταθούν με μικρότερες και πιο εύχρηστες συσκευές), ενώ θα διαδοθούν οι τρισδιάστατες απεικονιστικές τεχνικές με επέκταση των επεμβατικών μη χειρουργικών τεχνικών σε περισσότερες παθήσεις.

Ακόμα, θα φτάσουμε σε ένα σημείο, άμεσα, που η ιατρική θα είναι προσωποποιημένη. Δηλαδή, θα υπάρχει δυνατότητα να επιλέγεται η κατάλληλη επεμβατική τεχνική για κάθε ασθενή.

Το απώτερο μέλλον της επεμβατικής καρδιολογίας
Στο απώτερο μέλλον θα δημιουργηθούν ειδικά νανορομπότ, τα οποία θα εισέρχονται στην κυκλοφορία και θα στοχεύουν αθηρωματικές πλάκες και γενικότερα δομικές ανωμαλίες της καρδιάς, με την ικανότητα να τις επιδιορθώνουν.

Η τρισδιάστατη εκτύπωση θα δίνει τη δυνατότητα να κατασκευάζονται τμήματα καρδιάς ή ακόμα και ολόκληρη καρδιά για ριζική αντιμετώπιση καρδιαγγειακών παθήσεων. Σε αυτό θα βοηθήσει, η λεπτομερής καταγραφή όλων των παραμέτρων των ασθενών σε microchips. Η συνεχής συλλογή πληροφοριών (Big Data) θα δώσει τεράστιες ευκαιρίες για ανάλυση, εφόσον αποκτήσουμε την υπολογιστική ισχύ για τη διαχείριση τους.

Η ανάλυση του γονιδιώματος και του πρωτείνωματος του ανθρώπου, θα δώσει παραπέρα δυνατότητες στη διάδοση της προσωποποιημένης ιατρικής.

Επίλογος
Η επεμβατική καρδιολογία και γενικότερα η επεμβατική καρδιαγγειακή ιατρική σήμερα αποτελεί την αιχμή στην επεμβατική θεραπεία των καρδιαγγειακών παθήσεων. Οι προοπτικές για το άμεσο και το απώτερο μέλλον, όσον αφορά στις επεμβατικές τεχνικές, δείχνουν γεωμετρική αύξηση των επεμβάσεων με παράλληλη ελαχιστοποίηση των χειρουργικών επεμβάσεων.
Στη χώρα μας, η επεμβατική καρδιαγγειακή ιατρική διενεργείται με απόλυτη αξιοπιστία. Όχι μόνο στον κλινικό τομέα αλλά και στον ερευνητικό. Στην πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική του Ιπποκράτειου, που για πρώτη φορά διενεργήθηκε αγγειοπλαστική των στεφανιαίων, εξελίχθηκαν πολλές πρωτοποριακές τεχνικές, όπως – για πρώτη φορά – τα επικαλυμμένα stents με βιολογικό υλικό, η νέα τεχνική στην βαλβιδοπλαστική της μιτροειδούς και η δημιουργία νέων καθετήρων (πηδαλιουχούμενων καρδιακών καθετήρων) που άνοιξαν νέες προοπτικές στην επεμβατική καρδιαγγειακή τεχνική.