Υπάρχουν αρκετοί επιστημονικοί ορισμοί για τη σαρκοπενία, αλλά όλοι συμφωνούν ότι πρόκειται για εκείνη την κατάσταση που συνοδεύεται από μείωση της σκελετικής μάζας και της μυϊκής ισχύος. Θεωρείται συχνά (και είναι αλήθεια) μια κατάσταση που προκύπτει στην πορεία της γήρανσης. Κατά την έβδομη και όγδοη δεκαετία της ζωής έχει ήδη χαθεί μεταξύ 20-40% της μυϊκής ισχύος και η σαρκοπενία σε αυτές τις ηλικίες σχετίζεται με απώλεια αυτονομίας, πτώσεις και αυξημένη νοσηρότητα.
Παρ’ όλα αυτά πρόκειται για μια κατάσταση στην οποία οδηγούμαστε σταδιακά κατά τη διάρκεια της ζωής μας και οι παρεμβάσεις πρόληψής της θα πρέπει να γίνουν κατά βάση σε νεότερες ηλικίες, με στόχο την επίτευξη της μέγιστης δυνατής για το κάθε άτομο μυϊκής μάζας και τη διατήρησή της στα επόμενα έτη του βίου. Εννοείται ότι και σε μεγαλύτερες ηλικίες υπάρχουν οι παρεμβάσεις που αφορούν την αποφυγή της ταχείας απώλειας και της διατήρησης της επιτευχθείσας μυϊκής μάζας και ισχύος. Ιδιαίτερα σε ασθενείς μεγαλύτερης ηλικίας, όπου η πολλαπλή νοσηρότητα και η πολυφαρμακία υφαίνουν έναν σύνθετο καμβά, οι παρεμβάσεις θα πρέπει να είναι εξατομικευμένες και να γίνονται από επαγγελματίες που αναγνωρίζουν τις ιδιαιτερότητες και τις δυσκολίες αυτής της ηλικίας και πάντα στο πλαίσιο μιας πολυεπαγγελματικής ομάδας (γηριάτρων, φυσικοθεραπευτών και φυσιάτρων, διαιτολόγων με εμπειρία σε διαχείριση ασθενών μεγαλύτερης ηλικίας).
Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι σαρκοπενίας;
Η σχετιζόμενη με την ηλικία σαρκοπενία χαρακτηρίζεται ως πρωτοπαθής, ενώ η σαρκοπενία που προκαλείται από οποιαδήποτε άλλη αιτία λέγεται δευτεροπαθής. Πολλοί ασθενείς λοιπόν που πάσχουν από καταστάσεις που μπορεί να επιφέρουν σαρκοπενία δεν την αναγνωρίζουν σαν κίνδυνο, γιατί τις περισσότερες φορές έχει –εσφαλμένα– θεωρηθεί σχετιζόμενη με την ηλικία κατάσταση, παρότι οι ίδιοι πολλές φορές βιώνουν τις συνέπειές της.
Σαρκοπενία και αυτοάνοσα νοσήματα
Μια ομάδα ασθενών που έχει αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης δευτεροπαθούς σαρκοπενίας είναι οι ασθενείς που έχουν κάποιο συστηματικό αυτοάνοσο νόσημα. Ειδικότερα, ο Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος (ΣΕΛ), η Ρευματοειδής Αρθρίτιδα (ΡΑ), η σπονδυλοαρθρίτιδα και η συστηματική σκλήρυνση είναι καταστάσεις που προδιαθέτουν την εμφάνιση σαρκοπενίας. Αυτό συμβαίνει λόγω της υποκείμενης προ-φλεγμονώδους κατάστασης και της μειωμένης χρήσης των μυών, που προκαλείται από την αδράνεια και τον πόνο. Επίσης, η πολύ συχνή μακροχρόνια χρήση γλυκοκορτικοειδών έχει σχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης σαρκοπενίας.
Σαρκοπενία και σακχαρώδης διαβήτης
Υπάρχει ισχυρή συσχέτιση του Σακχαρώδους Διαβήτη (ΣΔ) με τη σαρκοπενία, είτε σαν αποτέλεσμα του σακχαρώδους διαβήτη είτε σαν παράγοντας που συμβάλλει στην πρόοδο και στην αναποτελεσματική ρύθμιση της γλυκόζης στο αίμα. Ο ΣΔ είναι μια κατάσταση που επιταχύνει την απώλεια μυϊκής μάζας. Αυτό γίνεται μέσω της περιφερικής αντίστασης στην ινσουλίνη, η οποία σχετίζεται με μειωμένη πρωτεϊνική σύνθεση στους μυς, αλλά και με δυσλειτουργία των μιτοχονδρίων. Η χρόνια φλεγμονή, το αυξημένο οξειδωτικό στρες, η άθροιση των τελικών προϊόντων της προχωρημένης γλυκοζυλίωσης (Advanced Glycation End-products) ή AGEs και οι αγγειακές επιπλοκές καθορίζουν την υγεία των μυών. Επιπλέον, η περιφερική νευροπάθεια που συνυπάρχει σε διαβητικούς, είναι ανεξάρτητος παράγοντας κινδύνου για εμφάνιση σαρκοπενίας. Η υπεργλυκαιμία φαίνεται να επηρεάζει τη μυϊκή ισχύ και την ποιότητα των μυών, ακόμα και σε προδιαβητικούς ασθενείς. Φαίνεται ότι η σχέση σαρκοπενίας και σακχαρώδους διαβήτη είναι αμφίδρομη, καθώς τα άρρενα άτομα που έχουν μεγαλύτερη μυϊκή μάζα, σύμφωνα με επιδημιολογικές μελέτες, έχουν μικρότερη πιθανότητα εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη. Συνεπώς, η σαρκοπενία μπορεί να είναι αίτιο ή και αποτέλεσμα του σακχαρώδους διαβήτη.
Σαρκοπενία και αρτηριακή υπέρταση
Η σαρκοπενία συνυπάρχει με την αρτηριακή υπέρταση, ιδιαίτερα στις μεγαλύτερες ηλικίες. Στην περίπτωση αυτή, δεν φαίνεται να είναι η σαρκοπενία που προκαλεί υπέρταση, αλλά φαίνεται ότι υπάρχουν κοινοί βιολογικοί μηχανισμοί που συνεισφέρουν στην εμφάνιση αρτηριακής υπέρτασης και σαρκοπενίας και η σαρκοπενία θα πρέπει να ξεκινήσει να αναγνωρίζεται στην καθημερινή κλινική πράξη στους υπερτασικούς ασθενείς.
Πώς θα μετρηθεί η μυϊκή μάζα;
Για τη μέτρηση της μυϊκής μάζας υπάρχουν διάφορες τεχνικές. H τεχνική που θεωρείται αναφοράς είναι η απορροφησιομετρία ακτίνων Χ διπλής ενέργειας (Dual Energy X ray Absorptiometry-DXA). Είναι η προτεινόμενη μέθοδος υπολογισμού τής σύστασης του σώματος για αρκετούς λόγους, κυρίως όμως γιατί η επιστημονική αρχή που διέπει τη λειτουργία της DXA υπόσχεται την ακρίβεια και την επαναληπτικότητα των μετρήσεων σε ένα μεγάλο εύρος διαφορετικών σωματότυπων. Επίσης, η DXA μπορεί να μετρήσει την περιοχική σωματική σύσταση, χωρίζοντας το σώμα με βάση καλά καθορισμένα σημεία. Τέλος, η DXA είναι ακριβής και σταθερή για χρόνια.
Είναι η DXA επικίνδυνη για την υγεία;
Η DXA δεν εκθέτει τον ασθενή και τον χειριστή σε επικίνδυνη ιονίζουσα ακτινοβολία. Συγκεκριμένα, η λαμβανόμενη δόση από μια απλή μέτρηση ολόκληρου του σώματος με DXA (<10 microSieverts) είναι ίδια με την ατμοσφαιρική ακτινοβολία που λαμβάνει κάποιος σε μία μέρα στο επίπεδο της θάλασσας.
Πώς θα καθοριστεί η μυϊκή ισχύς;
Για τον προσδιορισμό της μυϊκής ισχύος χρησιμοποιούνται διάφορες άμεσες ή προσεγγιστικές μέθοδοι, όπως για παράδειγμα η δύναμη δραγμού (άμεση μέτρηση), η ταχύτητα βάδισης, ο χρόνος έγερσης 5 φορές από καθιστή θέση και η δοκιμασία Timed Up and Go (λειτουργικές μετρήσεις).
Υπάρχουν τρόποι αντιμετώπισης και καθυστέρησης εμφάνισης της σαρκοπενίας;
Βεβαίως και υπάρχουν τρόποι αντιμετώπισης που θα πρέπει να είναι εξατομικευμένοι και να συζητηθούν με τον θεράποντα γιατρό που γνωρίζει για τα θέματα της σαρκοπενίας.
Τι προτείνει το Κέντρο Γηριατρικής Αξιολόγησης του Ερρίκος Ντυνάν;
Για ασθενείς που έχουν κάποιο χρόνιο αυτοάνοσο νόσημα, σακχαρώδη διαβήτη ή προδιαβήτη, αρτηριακή υπέρταση, προτείνουμε μία τουλάχιστον εξέταση, κατά προτίμηση στην αρχή ή σε κάποια στιγμή στην πορεία του νοσήματος, και παρακολούθηση της εξέλιξης της κατάστασης. Η εξέταση αυτή μπορεί να συνοδευτεί από συζήτηση των ευρημάτων με τον γιατρό του Κέντρου και να προταθεί εξατομικευμένο θεραπευτικό πλάνο σε συνεννόηση με τους θεράποντες ιατρούς Επίσης, προτείνουμε σε όλους του υγιείς να κάνουν μια μέτρηση μυϊκής μάζας με DXA για τον προσδιορισμό του επιπέδου της μυοσκελετικής τους κατάστασης, ώστε να μπορέσουμε να προτείνουμε παρεμβάσεις που θα συνεισφέρουν στην όσο το δυνατόν καλύτερη και πιο μακροχρόνια διατήρηση του υπάρχοντος δυναμικού και αποφυγή της πρόωρης εμφάνισης σαρκοπενίας.