Στο πλαίσιο της παρουσίασης αποτελεσματικών στρατηγικών σχεδιασμών και δράσεων από χώρες που κατόρθωσαν να έχουν μια πετυχημένη πορεία, όσον αφορά την αντιμετώπιση της πανδημίας, καταθέτουμε μια εκτεταμένη περίληψη των δράσεων της Νότιας Κορέας, στην προσπάθειά μας να εμπλουτίσουμε τις γνώσεις μας και να συμβάλουμε στην καλύτερη κατανόηση, από όλους μας, των κρίσιμων παραγόντων επιτυχίας, που θα μπορούσαν να συνεισφέρουν αποφασιστικά, στο παρόν και στο μέλλον, στην αντιμετώπιση παρόμοιων καταστάσεων.
Η παρουσίαση της εκτεταμένης περίληψης που ακολουθεί, βασίστηκε σε άρθρο που δημοσιεύτηκε στο «Exemplars in Global Health (EGH) platform»,[1] με τίτλο «Η Νότια Κορέα πήρε το μάθημα της από τον MERS» (South Korea Learned the Lessons of MERS).
Όπως αναφέρεται στη μελέτη, η απάντηση της Νότιας Κορέας στην πανδημία από την COVID-19 ξεχωρίζει, επειδή οι πολιτικές που εφαρμόστηκαν κατόρθωσαν να «επιπεδώσουν» την καμπύλη της επιδημίας γρήγορα, χωρίς να χρειαστεί να κλείσουν οι επιχειρήσεις, να εκδοθούν οδηγίες για την παραμονή των πολιτών στα σπίτια τους ή να εφαρμοστούν πολλά από τα αυστηρά μέτρα που υιοθετήθηκαν από άλλες χώρες με υψηλό κατά κεφαλήν εισόδημα. Η επιτυχία της χώρας βασίστηκε στην εφαρμογή ενός πλαισίου ετοιμότητας σε τρεις φάσεις: ανίχνευση, περιορισμός και θεραπεία. Από την πρώτη στιγμή εμφάνισης της πανδημίας, η λήψη των αποφάσεων στη Νότια Κορέα βασίστηκε στη συνεργασία ανάμεσα στην κυβέρνηση και στην επιστημονική κοινότητα.
Ανίχνευση: Η Νότια Κορέα προχώρησε άμεσα στην κατασκευή εκατοντάδων καινοτόμων κλινικών προληπτικού ελέγχου υψηλής χωρητικότητας και συνεργάστηκε στενά με τον ιδιωτικό τομέα, για να εξασφαλίσει επαρκή παροχή εξετάσεων. Καθώς η επιδημία κλιμακώθηκε, δημιουργήθηκαν περίπου 600 κέντρα δοκιμών για τον αποτελεσματικό έλεγχο και των ατόμων που ήταν εκτός συστήματος υγείας, με την ικανότητα των ελέγχων να φτάνει τα 15.000 έως 20.000 τεστ την ημέρα.
Περιορισμός: Η Νότια Κορέα απομόνωσε τους ασθενείς φορείς του ιού, υποστήριξε όσους βρίσκονταν σε καραντίνα, έτσι ώστε να αυξήσουν τη συμμόρφωσή τους και, το σημαντικότερο, εντοπίστηκαν οι επαφές με ασυνήθιστη επιμέλεια και ακρίβεια. Ένα εργατικό δυναμικό εκατοντάδων στελεχών στην επιδημιολογία χρησιμοποιήθηκε για αυτές τις προσπάθειες εντοπισμού και εξουσιοδοτήθηκε να χρησιμοποιήσει μια μεγάλη ποικιλία πηγών δεδομένων, συμπεριλαμβανομένων συναλλαγών με πιστωτικές κάρτες και τηλεοπτικών πλάνων κλειστού κυκλώματος.
Θεραπεία: Το σύστημα ενισχύθηκε σημαντικά για να μπορέσει να καλύψει τη ζήτηση, ειδικά στο Daegu, μια τοποθεσία στην οποία καταγράφηκε μεγάλος αριθμός μολύνσεων. Μόνο στο Daegu προσλήφθηκαν επιπλέον 2.400 εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας. Σε ολόκληρη τη χώρα, η κυβέρνηση έφτιαξε προσωρινά νοσοκομεία για να αυξήσει τη χωρητικότητα και αντιμετώπισε τις ελλείψεις Μέσων Ατομικής Προστασίας (ΜΑΠ) μέσω κεντρικών κρατικών αγορών.
Το ευρύτερο περιβάλλον (κοινωνικό, πολιτιστικό, πολιτικό) της Νότιας Κορέας βοήθησε την κυβέρνηση να ενεργήσει γρήγορα και αποτελεσματικά. Φαίνεται ότι η χώρα, μετά την ανεπιτυχή προσπάθειά της να απαντήσει αποτελεσματικά στην προηγούμενη πανδημία MERS (Middle East Respiratory Syndrome) το 2015, οδήγησε την κυβέρνησή της να κάνει αρκετές μεταρρυθμίσεις στο σύστημα υγείας για να ενισχύσει την ετοιμότητά του. Επιπλέον, η χώρα φάνηκε ότι διαθέτει ένα αποτελεσματικό λειτουργικό εθνικό σύστημα ασφάλισης υγείας, πλήρως στελεχωμένο σε ανθρώπινο δυναμικό και υποδομές αλλά και με εποικοδομητικές σχέσεις με βασικά ιδρύματα, όπως το γραφείο του Προέδρου, το Υπουργείο Υγείας και τα Κορεατικά Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, που επέτρεψαν μια εξαιρετικά αποφασιστική αντίδραση στην πανδημία.
Θα πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι η Νότια Κορέα διαθέτει ένα ισχυρό σύστημα υγείας , το οποίο έχει επιτύχει καθολική κάλυψη υγειονομικής περίθαλψης από το 1989 (universal health care coverage), ενώ η χώρα μεταπήδησε σε ένα σύστημα κοινωνικής ασφάλισης με έναν μόνο πληρωτή από το 2004 (a single-payer system).[2] Το 2015 η Νότια Κορέα προσπάθησε να ανταποκριθεί αποτελεσματικά στο ξέσπασμα του MERS. Κατά τη διάρκεια των έξι μηνών αυτής της επιδημίας, όπου παρουσιάστηκαν 17.000 ύποπτα κρούσματα και 38 θάνατοι, οι Κορεάτες έζησαν με φόβο και η κυβέρνηση έχασε περίπου 2,6 δισεκατομμύρια δολάρια σε τουριστικά έσοδα, ενώ ξόδεψε σχεδόν 1 δισεκατομμύριο δολάρια ΗΠΑ για τη διάγνωση, τη θεραπεία και άλλες δραστηριότητες που στόχευαν στην αντιμετώπιση της επιδημίας.
Μετά την επιδημία από τον MERS, η χώρα προχώρησε σε μια σειρά μέτρων που αφορούσαν τις πολιτικές υγείας, οι οποίες είχαν στόχο να βελτιώσουν την ετοιμότητα της χώρας στην αντιμετώπιση μιας πανδημίας.
Όταν η COVID-19 «εισέβαλε» στη Νότια Κορέα, η οδυνηρή ανάμνηση του MERS ενέπνευσε μια έγκαιρη επιθετική κυβερνητική απάντηση αλλά και την προθυμία των κατοίκων της να πάρουν μέτρα ατομικής προστασίας, όπως για παράδειγμα να φορούν μάσκες, να συνεργάζονται με ιχνηλάτες επαφών και να ακούν με προσοχή τους επαγγελματίες της δημόσιας υγείας.
Έτσι, για παράδειγμα, η χρήση μάσκας σε δημόσιους χώρους, η οποία ήδη είχε μπει στη ζωή των πολιτών της Νότιας Κορέας λόγω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, έγινε κοινωνικός κανόνας νωρίς κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Μια δημοσκόπηση έδειξε ότι περισσότεροι άνθρωποι τηρούσαν τα δημόσια πρωτόκολλα πρόληψης κατά τη διάρκεια της επιδημίας COVID-19, συγκριτικά με την επιδημία MERS.
Το Χρονολόγιο της Πανδημίας
Η Νότια Κορέα ήταν από τις πρώτες χώρες που βίωσαν την εμπειρία της πανδημίας από την COVID-19, με το πρώτο κρούσμα να έχει εισαχθεί από την Wuhan και να αναφέρεται στις 20 Ιανουαρίου 2020. Η κυβέρνηση, μέσα σε λίγες ημέρες από τη στιγμή που έγινε γνωστή η υπόθεση, δημιούργησε μια επιτροπή έκτακτης ανάγκης για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Ο αριθμός των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων κυμαινόταν από μηδέν έως δύο ημερησίως, για τον πρώτο μήνα της επιδημίας, έως ότου εντοπίστηκε ένα σύνολο κρουσμάτων στο Daegu, μια πόλη 2,5 εκατομμυρίων κατοίκων περίπου. Το σύνολο κρουσμάτων πρωτοεμφανίστηκε στις 19 Φεβρουαρίου και συμπεριελάμβανε 15 περιστατικά, που συνδέθηκαν με την εκκλησία «Shincheonji του Ιησού». Η ιχνηλάτηση έδειξε ότι τα κρούσματα προήλθαν από τον ασθενή 31 που ταξίδεψε στις πόλεις Daegu (συμπεριλαμβανομένης της εκκλησίας) και Σεούλ, πριν από τη διάγνωσή του ως φορέα του ιού. Στη συνέχεια, τα καθημερινά επιβεβαιωμένα κρούσματα αυξήθηκαν γρήγορα και έφτασαν στα 909 στις 29 Φεβρουαρίου, δηλαδή μέσα σε περίπου δέκα ημέρες.
Μετά από αυτή την κορύφωση, ο αριθμός των νέων κρουσμάτων μειώθηκε ραγδαία μέσα στις επόμενες δύο εβδομάδες, μέχρι να φτάσει κάτω από τα 200 επιβεβαιωμένα καθημερινά κρούσματα έως τις 12 Μαρτίου 2020. Έκτοτε, τα καθημερινά κρούσματα μειώθηκαν σταθερά στο μηδέν, αν και υπήρξε μια μικρή αναζωπύρωση στα μέσα Μαΐου (περίπου 30 περιστατικά την ημέρα), καθώς η χώρα άρχισε να «ανοίγει» ξανά και να επανέρχεται στην κοινωνική και οικονομική κανονικότητα.
Ανίχνευση κρουσμάτων
Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι στη Νότια Κορέα τα χρόνια μεταξύ MERS και COVID-19 εμφανίστηκαν πολλές εταιρείες βιοτεχνολογίας, που μέσα από συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα προχώρησαν στην ανάπτυξη και κλιμάκωση των τεστ για τον SARS-CoV-2, τον ιό που προκαλεί την COVID-19. Να υπογραμμίσουμε με έμφαση ότι το κορεατικό CDC έλαβε δείγματα ιών από την Κίνα για να ξεκινήσει την ανάπτυξη διαγνωστικών εργαλείων, προτού ακόμη επιβεβαιωθεί το πρώτο κρούσμα στη Νότια Κορέα. Έτσι λοιπόν, μόλις αναφέρθηκε το πρώτο κρούσμα, η Νότια Κορέα έστρεψε το ενδιαφέρον της στην προετοιμασία της για έλεγχο μεγάλης κλίμακας μέσω των τεστ.
Μία εβδομάδα μετά την εμφάνιση του πρώτου κρούσματος, στις 27 Ιανουαρίου 2020, το CDC της Νότιας Κορέας απευθύνθηκε στις αντίστοιχες εταιρείες παραγωγής τεστ αντισωμάτων και κατόρθωσε να έχει στη διάθεσή του χιλιάδες τεστ ημερησίως, με αποκορύφωμα τα 100.000 τεστ ημερησίως τον Μάρτιο του 2020. Τον Απρίλιο, 118 οργανισμοί είχαν τη δυνατότητα να διεξάγουν 15.000 έως 20.000 τεστ ημερησίως.
Στη συνέχεια οι υγειονομικές αρχές της Νότιας Κορέας ενίσχυσαν τον έλεγχο. Για παράδειγμα, και προκειμένου να αποφευχθεί η είσοδος μολυσμένων ατόμων στα νοσοκομεία, δημιουργήθηκαν κλινικές προληπτικού ελέγχου COVID-19 έξω από τις εισόδους τους. Όσοι εντοπίστηκαν μέσω της διαδικασίας ανίχνευσης, προχώρησαν στη διεξαγωγή τεστ και τους είπαν να επιστρέψουν και να αυτοπεριοριστούν εντός του σπιτιού τους όσο περίμεναν τα αποτελέσματα, ενώ όσοι θεωρούνταν χαμηλού κινδύνου έλαβαν κάρτα εισόδου ημέρας.
Κατά την περίοδο και κατά τη διάρκεια της έξαρσης, οι υπεύθυνοι υγείας άνοιξαν 600 κέντρα ελέγχου χρησιμοποιώντας καινοτόμους προσεγγίσεις για την αύξηση της χωρητικότητας. Για παράδειγμα, τα κέντρα ελέγχου με διέλευση αυτοκινήτων συνέλεξαν τριπλάσια δείγματα από τα συμβατικά κέντρα ελέγχου, αφαιρώντας ταυτόχρονα την ανάγκη για αίθουσες αρνητικής πίεσης που εμποδίζουν τη διαφυγή μολυσμένου αέρα. Εν τω μεταξύ, τηλεφωνικά κέντρα ελέγχου επέτρεψαν στους εργαζομένους στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης να αξιολογήσουν και να ελέγξουν πολίτες χωρίς να έρθουν σε άμεση επαφή μαζί τους. Εν κατακλείδι, η Νότια Κορέα κατόρθωσε να πραγματοποιήσει, μέχρι τα τέλη Μαρτίου, πάνω από 300.000 τεστ συνολικά, ποσοστό πάνω από 40 φορές μεγαλύτερο κατά κεφαλήν, σε σύγκριση με τις Ηνωμένες Πολιτείες κατά την ίδια χρονική περίοδο.
Απομόνωση και καραντίνα
Η κορεατική κυβέρνηση μετέτρεψε δημόσιες εγκαταστάσεις και ησυχαστήρια που ανήκουν σε ιδιωτικές εταιρείες σε «κέντρα» προσωρινής απομόνωσης. Το έκανε για δύο λόγους: πρώτον, για να φροντίσει τους ασθενείς με COVID-19, αποτρέποντας παράλληλα τη μετάδοση στα νοικοκυριά και, δεύτερον, για να ανακουφίσει τα νοσοκομεία από την πιθανότητα έλλειψης κρεβατιών. Οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης παρακολουθούσαν και διατηρούσαν σε καραντίνα κλινικά σταθερούς ασθενείς που δεν απαιτούσαν νοσηλεία και νοσοκομειακή περίθαλψη. Στο Daegu, στην πόλη στην οποία υπήρξαν τα πρώτα ομαδικά κρούσματα, 15 κοινοτικά κέντρα θεραπείας, συμπεριλαμβανομένων αρκετών σε κοιτώνες για εκπαιδευτικά ιδρύματα ιδιωτικών εταιρειών όπως η Samsung και η LG, έγιναν δεκτά 3.033 άτομα μεταξύ της 3ης και 26ης Μαρτίου 2020. Οι επαγγελματίες υγείας παρακολούθησαν τα κέντρα και οι ασθενείς ανέφεραν τα συμπτώματά τους τακτικά μέσω εφαρμογής smartphone ή τηλεφώνου. Οι εγκαταστάσεις ήταν εξοπλισμένες με παλμικά οξύμετρα, μηχανήματα ακτίνων-Χ και RT-PCR για τον SARS-CoV-2. Μόνο 81 από τις 3.033 (2,67 τοις εκατό) περιπτώσεις μεταφέρθηκαν σε νοσοκομείο για υψηλότερο επίπεδο υγειονομικής φροντίδας.
Εν τω μεταξύ, το προσωπικό στα τοπικά κέντρα δημόσιας υγείας παρακολουθούσε στενά άτομα που αυτο-περιορίστηκαν (μπήκαν σε καραντίνα) επειδή είχαν έρθει σε επαφή με επιβεβαιωμένο κρούσμα ή είχαν ταξιδέψει στο εξωτερικό ή υποψιάζονταν ότι μπορεί να είχαν μολυνθεί. Ένας υπάλληλος δημόσιας υγείας έκανε check -in μαζί τους, δύο φορές την ημέρα και παρέδιδε φαγητό και προϊόντα ατομικής περιποίησης.
Ιχνηλάτηση επαφών
Η Νότια Κορέα υιοθέτησε μια επιθετική προσέγγιση στην ιχνηλάτηση των επαφών αμέσως μετά το ξέσπασμα της πανδημίας. Πρώτον, αύξησαν το δίκτυο των υπαλλήλων που υλοποιούσαν την ιχνηλάτηση. Δεύτερον, έδωσαν σε αυτούς τους εργαζομένους πρόσβαση σε διαφορετικούς τύπους δεδομένων, εκτός από αυτά που θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν μέσα από την κλασική συνέντευξη με τους ασθενείς. Τρίτον, χρησιμοποίησαν δημόσια μέσα επικοινωνίας προκειμένου να ενδυναμώσουν τη στάση των πολιτών στο να βοηθήσουν το σύστημα υγείας με τον εντοπισμό επαφών.
Η Νότια Κορέα διεύρυνε το συνηθισμένο στελεχικό δυναμικό της Υπηρεσίας Πληροφοριών Επιδημιών [Epidemic Intelligence Service (EIS)], εκπαιδεύοντας γρήγορα προσωπικό σε περίπου 250 τοπικά δημόσια κέντρα υγείας, προσλαμβάνοντας 300 ιδιωτικούς επιδημιολόγους και αξιοποιώντας προσωπικό σε 11 μη κυβερνητικές οργανώσεις που εκπαιδεύουν και υποστηρίζουν στελέχη της EIS. Αυτή η πολυεπίπεδη προσέγγιση ήταν αποτελεσματική, με τους παλαίμαχους αξιωματούχους της EIS να διεξάγουν τις πιο περίπλοκες έρευνες σε μεγάλες ομάδες και εγκαταστάσεις υγείας και το έκτακτο προσωπικό να χειρίζεται μικρότερες ομάδες, συμπεριλαμβανομένων των οικογενειών. Αυτές οι προσπάθειες οδήγησαν σε έγκαιρη ανίχνευση περιστατικών, κράτησαν χαμηλά το ποσοστό των νέων λοιμώξεων και μείωσαν δυνητικά τα ποσοστά θνησιμότητας, αποτρέποντας τη ροή πολλών ασθενών προς τα νοσοκομεία και τις λοιμώξεις μεταξύ ατόμων υψηλού κινδύνου.
Το έργο των αξιωματούχων της EIS διευκολύνθηκε περαιτέρω από τις νομικές αλλαγές που ακολούθησαν το ξέσπασμα του MERS το 2015. Όταν ήταν απαραίτητο, τα στελέχη της υπηρεσίας είχαν τη δυνατότητα να αντλήσουν τέσσερις βασικούς τύπους πληροφοριών, εκτός από τις συνεντεύξεις ασθενών και γιατρών:
- Επισκέψεις σε διάφορες εγκαταστάσεις υγειονομικού ενδιαφέροντος, συμπεριλαμβανομένων φαρμακείων και ιατρικών εγκαταστάσεων
- Δεδομένα κινητής τηλεφωνίας GPS από κινητά τηλέφωνα
- Αρχεία καταγραφής συναλλαγών με πιστωτική κάρτα
- Κλειστό κύκλωμα τηλεόρασης
Αυτές οι πληροφορίες συνδυάστηκαν με συνεντεύξεις και διασταυρώθηκαν με άλλα δεδομένα για τον εντοπισμό επαφών και τη λήψη των κατάλληλων μέτρων περιορισμού.
Όσοι διαπιστώθηκαν πως είχαν επαφή με επιβεβαιωμένο ή ύποπτο κρούσμα, έπρεπε να αυτο-περιοριστούν στο σπίτι ή σε καθορισμένες εγκαταστάσεις για 14 ημέρες, όπως και οι ταξιδιώτες που εισέρχονταν στη χώρα. Ήδη από τα τέλη Ιανουαρίου, η Νότια Κορέα άρχισε να απαιτεί ειδικές διαδικασίες εισόδου για ταξιδιώτες που προέρχονταν από τη Γουχάν της Κίνας. Οι διαδικασίες περιλάμβαναν αρχικά ειδικές γραμμές εισόδου και ερωτηματολόγια, και αργότερα επεκτάθηκαν σε ελέγχους θερμοκρασίας, έλεγχο στα σύνορα για όλους τους ταξιδιώτες και υποχρεωτικές καραντίνες που παρακολουθούνταν για 14 ημέρες. Να υπογραμμίσουμε ότι αυτή η πολιτική εντοπισμού και καραντίνας, αντί του περιορισμού της εισόδου για έναν ταξιδιώτη, είναι σύμφωνη και με τους διεθνείς κανονισμούς για την υγεία, ενώ το κλείσιμο των συνόρων δεν είναι.
Η Νότια Κορέα έκανε αποτελεσματική χρήση της τεχνολογίας, για να διασφαλίσει τη συμμόρφωση των πολιτών στις προσπάθειες περιορισμού, αναπτύσσοντας εφαρμογές που συγκέντρωσαν τα σχετικά δεδομένα, γεγονός που ελάφρυνε το εργασιακό βάρος των αξιωματούχων της EIS και τους επέτρεπε να αντιμετωπίσουν τον μεγάλο όγκο ερευνών. Οι «τροχιές» των ασθενών δημοσιοποιούνταν, για να μπορέσουν οι πολίτες να παρακολουθούν τις κινήσεις τους, σε σύγκριση με εκείνες των υπόπτων περιπτώσεων. Οι πληροφορίες των ταξιδιωτών κοινοποιήθηκαν σε υγειονομικές εγκαταστάσεις και φαρμακεία, για να διευκολυνθεί ο έγκαιρος εντοπισμός των κρουσμάτων και των επαφών.
Θεραπεία
Στη Νότια Κορέα καθορίστηκαν οι ακόλουθες επτά ομάδες, που διατρέχουν τον υψηλότερο κίνδυνο για σοβαρή ασθένεια από την COVID-19: (1) Ενήλικες άνω των 65 ετών, (2) πολίτες με υποκείμενα χρόνια νοσήματα, όπως διαβήτης, χρόνια νεφροπάθεια, ηπατοπάθεια, καρδιοπάθεια και HIV, (3) ασθενείς με αιματολογικές νεοπλασίες, (4) καρκινοπαθείς στους οποίους χορηγείται χημειοθεραπεία, (5) ασθενείς που λαμβάνουν ένα ή και περισσότερα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα, (6) έγκυοι γυναίκες, υπερβολικά παχύσαρκοι, όσοι υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση, λήπτες μοσχεύματος και καπνιστές, (7) άτομα με επίπεδο κορεσμού οξυγόνου στο αίμα κάτω από το 90%.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι η Νότια Κορέα είχε εξασφαλίσει την ετοιμότητα ανταπόκρισης για αυτές και άλλες ομάδες ασθενών, εκτελώντας προσομοιώσεις διαφόρων συνθηκών επιδημίας στα νοσοκομεία πριν ξεκινήσει η πανδημία της COVID-19.
Η Νότια Κορέα εξασφάλισε επίσης το απαραίτητο προσωπικό και την απαραίτητη τεχνολογία για να αυξήσει γρήγορα την παραγωγική ικανότητα του συστήματος.
Κατά τη διάρκεια της έλλειψης κλινών στα νοσοκομεία της πόλης Daegu, που ήταν στο επίκεντρο της πανδημίας, οι υγειονομικοί αξιωματούχοι ανέπτυξαν ένα σύστημα διαλογής χρησιμοποιώντας ένα γρήγορο σύστημα βαθμολόγησης, προκειμένου να ταξινομήσουν τους ασθενείς σε ήπια, μέτρια, σοβαρά και κρίσιμα νοσήσαντες. Οι ήπια νοσήσαντες ασθενείς στάλθηκαν σε κοινοτικά κέντρα θεραπείας όπου παρακολουθήθηκαν στενά. Οι μέτρια νοσήσαντες ασθενείς στάλθηκαν σε κοινοτικά νοσοκομεία και οι βαριά ή σε κρίσιμη κατάσταση ασθενείς νοσηλεύτηκαν σε τριτοβάθμια νοσοκομεία πλήρως εξοπλισμένα, με δυνατότητα παροχής φροντίδας σε επίπεδο εντατικής θεραπείας.
Πίνακας 1 και 2: Ημερήσιοι θάνατοι ανά εκατομμύριο κατοίκους
Κάνοντας χρήση φορητών συσκευών αρνητικής πίεσης, η κυβέρνηση μπόρεσε να επεκτείνει γρήγορα την παροχή προσωρινών αιθουσών απομόνωσης για όσους είχαν ανάγκη. Για παράδειγμα, στο Daegu, οι αξιωματούχοι δημιούργησαν περίπου 400 επιπλέον κρεβάτια σε αίθουσες αρνητικής πίεσης κατά τη διάρκεια της πανδημικής κρίσης.
Όπως και σε πολλές άλλες πόλεις παγκοσμίως, κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, έτσι και η Daegu αντιμετώπισε έλλειψη ΜΑΠ, ένα κρίσιμο ζήτημα που η κλιμάκωσή του απασχόλησε την εθνική κυβέρνηση. Αρχικά, η κυβέρνηση περιόρισε τις εξαγωγές μάσκας και ποινικοποίησε την αποθήκευση των ΜΑΠ στα καταστήματα λιανικής πώλησης, αλλά στα μέσα Φεβρουαρίου, τα έκτακτα μέτρα διπλασίασαν την παραγωγή μάσκας στη Νότια Κορέα σε 10 εκατομμύρια κατά μέσο όρο ημερησίως μέχρι τον Μάρτιο.
Επιπλέον, η κυβέρνηση παρενέβη στις αρχές Μαρτίου για να αγοράσει το 80% της προσφοράς μάσκας από κορεάτες κατασκευαστές, να απαγορεύσει πλήρως τις εξαγωγές, να θέσει όριο τιμών στις πωλήσεις μάσκας και να περιορίσει τον αριθμό των μασκών που μπορούσαν να πωληθούν εβδομαδιαίως μέσω των καταστημάτων λιανικής. Τέλος, η κυβέρνηση έδωσε προτεραιότητα στη διανομή μάσκας σε ιατρικές δομές. Αυτές οι παρεμβάσεις παρείχαν ανακούφιση και απέτρεψαν περαιτέρω ελλείψεις, χωρίς να αναγκάσουν τα νοσοκομεία να εκδώσουν πολιτικές για την επαναχρησιμοποίηση των ΜΑΠ.
Στους παρακάτω πίνακες μπορούμε να δούμε και να συγκρίνουμε τα αποτελέσματα αυτής της πολιτικής που εφάρμοσε η Νότια Κορέα, σε σύγκριση με άλλες τέσσερις, επίσης επιτυχημένες αναπτυγμένες χώρες, όσον αφορά τη διαχείριση της πανδημίας.
Συµπεράσµατα
Έχουμε πολλά μαθήματα να πάρουμε, από την εμπειρία της Νότιας Κορέας με την COVID-19, αναγνωρίζοντας παράλληλα ότι τα μαθήματα ενδέχεται να μην αφορούν όλες τις χώρες στον ίδιο βαθμό.
Γράφημα 1: Ημερήσιοι θάνατοι ανά εκατομμύριο κατοίκους
Είναι σίγουρο ότι στη Νότια Κορέα υπάρχουν «φυσικές» παράμετροι που συνέβαλαν θετικά στην εφαρμογή του σχεδίου που εκπόνησε η κυβέρνηση της χώρας αυτής για να αντιμετωπίσει την πανδημία. Η Νότια Κορέα, η οποία χωρίζεται από την Κίνα, από τη Βόρεια Κορέα, είναι ουσιαστικά ένα νησί, και αυτό επιτρέπει καλύτερα τον συνοριακό έλεγχο και την πρόσβαση των ταξιδιωτών στη χώρα αυτή. Είναι σίγουρο ότι μια αγροτική χώρα που συνορεύει με περισσότερες χώρες από ξηράς και έχει περισσότερες πύλες εισόδου, θα είχε πιθανόν μεγαλύτερες δυσκολίες στην αντιμετώπιση του θέματος.
Αυτή όμως η οπτική, που είναι σωστή σε μεγάλο βαθμό, δεν θα βοηθούσε κανέναν να βγάλει τα ουσιαστικά συμπεράσματα από την εξαιρετική δουλειά που έγινε στη Νότια Κορέα, αν χρησιμοποιούνταν σαν άλλοθι για τις αδυναμίες και τις παραλείψεις που παρατηρήθηκαν σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, αλλού περισσότερο και αλλού λιγότερο.
Θα μας επιτρέψετε λοιπόν να παραμείνουμε και να επιμείνουμε σε εκείνες τις πλευρές και διαστάσεις της επιτυχίας της Νότιας Κορέας, έχοντας ως στόχο να εντοπίσουμε προβλήματα και νοοτροπίες που θα πρέπει να ξεπεράσουμε, αν θέλουμε να κεφαλαιοποιήσουμε την παγκόσμια εμπειρία, θετική και αρνητική, για να βελτιωθούμε, έτσι ώστε να είμαστε ικανοί να αντιμετωπίσουμε στο μέλλον ανάλογες ή παρόμοιες καταστάσεις.
Η άποψή μας για τις διαστάσεις της επιτυχίας της Νότιας Κορέας
Θεωρούμε ότι το κύριο χαρακτηριστικό της επιτυχίας της Νότιας Κορέας στην αντιμετώπιση της πανδημίας, δεν στηρίζεται σε μία παράμετρο, ή έστω σε μερικές παραμέτρους, αλλά σε ένα σύνολο δράσεων και μέτρων, με κύριο το χαρακτηριστικό της συνεργασίας ανάμεσα σε όλους τους εμπλεκόμενους (stakeholders) και τον αποτελεσματικό σχεδιασμό. Μερικές από τις βασικές διαστάσεις που ξεχωρίζουν και βάζουν τη σφραγίδα τους σε αυτή την επιτυχημένη πορεία, είναι κατά την άποψή μας οι ακόλουθες:
- Στρατηγικός σχεδιασμός και στρατηγική σαφήνεια καθοδηγούμενη από δεδομένα. Η Νότια Κορέα, έχοντας πάρει το μάθημά της από την επιδημία του MERS, είχε κατανοήσει πολύ καλά ότι έπρεπε να έχει στρατηγικό σχεδιασμό και σαφήνεια, που σε πολύ αδρές γραμμές σημαίνει καθορισμός της θέσης στην οποία βρίσκεσαι, καθορισμός στόχων και προτεραιοποίησή τους, αλλά και καθορισμός της αλληλουχίας στην οποία αυτοί οι στόχοι πρέπει να εμπίπτουν. Αυτός ήταν και ο λόγος που την οδήγησε στην άμεση εφαρμογή ενός πλαισίου ετοιμότητας σε τρεις φάσεις: ανίχνευση, περιορισμό και θεραπεία, τα οποία και υλοποίησε υποδειγματικά.
- «Επενδύσεις» που καθιστούσαν τη χώρα ικανή να αντεπεξέλθει στην πίεση της πανδημίας. Οι επενδύσεις, για παράδειγμα, που έγιναν αμέσως στην κατασκευή εκατοντάδων καινοτόμων κλινικών προληπτικού ελέγχου υψηλής χωρητικότητας και η άμεση πρόσληψη του απαραίτητου επιστημονικού και υγειονομικού προσωπικού, καθώς και η συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα για να καλυφθούν τα οποιαδήποτε κενά, αποτέλεσαν σημαντική παράμετρο επιτυχίας στην αντιμετώπιση της πανδημίας. Ταυτόχρονα η Νότια Κορέα είχε φροντίσει να έχει την απαραίτητη τεχνολογία, που τη βοήθησε να αυξήσει γρήγορα την παραγωγική ικανότητα του συστήματος.
- Οργάνωση. Αν κάποιος έχει στοιχειώδη οργανωτική εμπειρία και μελετήσει προσεκτικά τις αντιδράσεις και τα μέτρα που λαμβάνονταν σε κάθε βήμα της πανδημίας, δεν μπορεί να μην καταλήξει ότι η χώρα αυτή διαθέτει εκείνη την οργανωτική ικανότητα που της επιτρέπει να αξιοποιεί με τον βέλτιστο δυνατό τρόπο τους οικονομικούς και τους ανθρώπινους πόρους της. Ο τρόπος με τον οποίο υλοποιήθηκε το έργο της ιχνηλάτησης και ο συντονισμός της από την «Υπηρεσία Πληροφοριών Επιδημιών [Epidemic Intelligence Service (EIS)]» είναι πράγματι υποδειγματικός.
- Αποτελεσματικός δημόσιος τομέας. Δεν θεωρώ ότι είναι τυχαίο ότι η χώρα φάνηκε να διαθέτει ένα αποτελεσματικό λειτουργικό εθνικό σύστημα ασφάλισης υγείας, πλήρως στελεχωμένο σε ανθρώπινο δυναμικό και υποδομές, αλλά και με εποικοδομητικές σχέσεις ανάμεσα στα βασικά θεσμικά όργανα, όπως το γραφείο του προέδρου, το Υπουργείο Υγείας και τα Κορεατικά Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, που επέτρεψαν μια εξαιρετικά αποφασιστική αντίδραση στην πανδημία.
- Συστράτευση στην ίδια κατεύθυνση όλων των δομών υγείας, δημοσίων και ιδιωτικών, υπό την ηγεσία της κυβέρνησης και τον έλεγχο του δημοσίου.
- Προθυμία και κουλτούρα συνεργασίας. Είναι σίγουρο ότι χωρίς το ευρύτερο θετικό κοινωνικό, πολιτιστικό και πολιτικό περιβάλλον της χώρας αυτής, θα ήταν αδύνατον για την κυβέρνηση να ενεργήσει γρήγορα και αποτελεσματικά, όσο καλό σχεδιασμό και να είχε. Ένας σχεδιασμός ή ένα επιτελικό σχέδιο μπορεί να είναι καλά ή λιγότερο καλά, αλλά σίγουρα η υλοποίησή τους απαιτεί στελέχη και εργαζομένους σε οργανισμούς, που θα έχουν τις απαραίτητες δεξιότητες, θα μπορούν να συνεργαστούν και θα είναι εξουσιοδοτημένοι (delegated) να ενεργήσουν έτσι ώστε ο σχεδιασμός να μετατραπεί σε πράξη.
Από τα τέλη Μαΐου πλέον, η Νότια Κορέα συνεχίζει στον δρόμο που ξέρει, και καθορίζει τον καλύτερο τρόπο εφαρμογής των διαδικασιών επαναλειτουργίας, προσδιορίζοντας σαφείς κατευθυντήριες γραμμές για τη διατήρηση της κοινωνικής αποστασιοποίησης, ενώ επιστρέφει στην πορεία της κανονικής ζωής. Αυτός να είναι πιθανώς ένας ανώμαλος δρόμος που απαιτεί περισσότερη ευελιξία βάσει δεδομένων, που οδήγησε ωστόσο στην επιτυχία της Νότιας Κορέας μέχρι τώρα.